پاسخ اولیه این است که در دنیای ساخت و ساز همه چیز در حرکت اســت. بنابراین برای این حرکت ها نیاز به ابزاری می باشــد تا از جدا شدن مصالح و تخریب جلوگیری نماید. این اصل در نصب کاشی های سرامیکی و سنگ نیز وجود دارد. حرکت، بخشی از ماهیت این گونه نصب ها می باشد که باید در نظر گرفته و راه حلی برای ان اندیشــیده شود. مقاالت صنعتی زیادی درباره این موضوع وجود دارد که برای دستیابی به اطالعات بیشتر می توان آنها را بررسی نمود. علاوه بر آن 1.AS3958 و 2 توضیحاتی با جزئیات بیشتر در مورد نیاز و ضرورت وجود طراحی ، ساخت و جانمایی درزها ارائه می نماید. بررسی این دو مورد برای این اطالعات حیاتی، بهترین نقطه برای شروع می باشد. نقطه ای که نیاز به تقویت شدن دارد همان طور که در بسیاری از پروژه هایی که من در آن حضور داشتم توجهی به این موضوع نشده علی رغم این که این موضوع در مرحله نصب نقش چشمگیری دارد. به دلیل نامحدود بودن شــرایط و سیستم های ساختاری که کاشی، شیشه و سنگ می توانند روی آنها نصب شوند، تعیین جزئیات و نقشه های درزها مخصوصا در پروژه های بزرگ بر عهده معمار و مهندس پروژه می باشد. طراحان حرفه ای جداولی دارند که ضریب انبساط اکثر مصالح ساختمانی در آن ذکر شــده است. آنها در محاســبات خود می توانند میزان جا به جا شــدن مصالح را بر اساس نوع و حتی چسب مورد استفاده برای نصب مشخص نمایند.

همانطور که تصور می کنید ترکیب های بیشماری وجود دارند. و برای نصاب ها راهی به جز وارد شدن به یک پروژه برای یافتن یک ترکیب قابل اجرا وجود ندارد. بنابراین بــرای دریافت بهترین نتیجه اندازه گیری و جانمایی درزها باید از طریق محاسبه انجام شود نه از طریق گمانه زنی. فرمول محاسبه اندازه و جانمایی کاشی چیست؟ به صورت خالصه می توان گفت این فرمول می تواند به صورت زیر باشد: ضریب انبساط کاشی× دامنه دمایی × فاصله بین درزها

  • ضریب انبســاط کاشــی باید از طریق تولید کننده و یا مراجعه به استاندارد معماری تعیین شود.

•  دامنه دمایی به منظور حداقل دمای محیط و حداکثر دمای ســطح کاشی در طول روند اجرای پروژه می باشد.

 •  فاصله درزها تنها متغیر معادله خواهد بود. این مقدار برای دسترسی به عدد مناســب برای عرض می تواند متغیر باشد. در غیر این صورت اگر فاصله درزها ثابت و یا نیاز به حداقل و یا حداکثر فاصله باشد، فاصله درزها باید تغییر کند.

توجه داشته باشید که این فرمول دارای یک محاسبه تک بعدی نمی باشد. همچنین یک دیفرانسیل حرارتی حرکت برای الیه های زیرین، انبساط رطوبتی ، بار های زنده و مرده نیز وجود دارد که می تواند روی حداقل عرض درزها به دلیل حرکت های حرارتی تاثیر بگذارد. در غیاب یک طراحی حرفه ای به عنوان یک تکیه گاه امن پیشنهادات ارائه شــده در 1.AS3958 و 2 قابل اســتفاده می باشند. در هر حال اگر مطمئن نیستید با افراد حرفه ای در سایر صنایع نیز مشورت نمایید. نگاهی به همین موضوع در بحث سنگ و نصب آن می تواند برای شما جالب باشد. برخی عواملی که روی حرکت کاشی ها تاثیر دارند به شرح زیر خواهند بود. تمامی این عوامل باعث حرکت سنگ و کاشی در نصب می شوند اگر تدبیری برای این حرکت اندیشــیده نشود باعث ایجاد ترک و یا خارج شدن پودر از کاشی ها و یا پف کردن و بیرون زدگی کاشی ها و یا سنگ ها بعد از نصب می شود.

• حرکت فیزیکی سازه

این بخش شامل حرکت، لرزش و تغییر شکل الیه های زیرین نصب می باشد. این حالت یک پدیده معمول است که باعث عدم موفقیت در نصب به دلیل عدم اعمال اندازه های دقیق می شود.

 • انقباض بتن

 انقباض بتن در طول خشک شدن آن و به دلیل از دست دادن رطوبت اتفــاق می افتد. وقتی این حالــت روی می دهد، بتن به حالت طبیعی منقبض میشــود. در دنیای امروز که عملیات ساخت با سرعت انجام می گیرد معموال نصب ســنگ و کاشی زمانی انجام می شود که هنوز بتن به شکل کامل منقبض نشده است. در بسیاری از این موارد مشاهده می شــود که کاشی ها ظرف مدت کوتاهی بعد از نصب به طرف بیرون پف کرده اند. این پدیده به این دلیل اتفاق می افتد که بتن هنوز در حال منقبض شــدن است در حالی که اندازه کاشــی ثابت می باشد. درزهای کاشی ها می توانند از وقوع این پدیده جلوگیری نمایند.

• حرکت حراراتی

حرکت های حرارتی شامل نوسانات دمایی و تغییرات دمایی محیط می باشد. درک این موضوع در نصب های بیرونی ملموس تر است. اما به هر حال در نصب های داخلی مورد توجه قرار نمی گیرد. به خاطر داشته باشید که تمام نصب ها همراه با چرخه سیستم های خنک کننده و گرم کننده می باشــند که هوا را گرم یا خنک می کنند. گردش هوا در محل نصب باعث نوسان دما و نهایتا حرکت در مراحل نصب می شود. عالوه بر آن سیستم های گرمایش از کف در حال توسعه است که می تواند روی فشار نصب تاثیر گذار باشد. ایجاد اختالف دما در سطح نصب و بخش زیرین نصب نیز می تواند باعث افزایش فشار نصب شود که باید تدابیر الزم در مورد آن اندیشیده شود. فرض نمایید که منصوبات در بخــش بیرونی در معرض آفتاب قرار گرفته اند. گاهی اوقات منصوبــات مذکور می تواند به دمای بیش از 60 درجه ســانتیگراد برسد. سپس بارش باران شدید منصوبات را خیس می نماید. در این مثال، دما می تواند ظرف چند ثانیه تا 21 درجه سانتیگراد کاهش یابد. این نوع فشار باید با درز انبساط همراه باشد در غیر اینصورت گسستن پیوند روی می دهد. انجماد و ذوب نیز بر منصوبات تأثیر گذارند. احتمال منصوبات داخلی که از نورگیر برخوردارند یا با پنجره یا درهای شیشه ای محصور شده اند باید همانند کاربردهای بیرونی در نظر گرفته شوند. عرض و فرکانس درز انبساط باید در وضعیت نهایی در کاربردهای بیرونی و شناور افزایش یابد. در چنین شــرایطی برخی از کاربردهای داخلی ممکن است با وضعیت نهایی یکسانی مواجه شوند.

گسترش رطوبت:  

در برخی موارد، مصالح پرداخت شــده مورد اســتفاده می تواند رطوبت را به جهت درصد تخلخل جذب نماید. در طول زمان، جذب رطوبت، رشــد مصالح پرداخت شــده را به همراه دارد. در صورتیکه تعیین درز انبســاط دوره ای برای تطبیق این حرکت بالقوه صورت نگیرد، رشــد مذکور می تواند منجر به گسستن پیوند شود.

گسترش فراتر از حد مجاز مصالح ساختمانی غیر مشابه:

درز انبساط محیط برای کلیه منصوبات به منظور حرکت آزادانه در محیط آن مورد نیاز است. به طور کلی عرض درز انبساط محیطی حداقل 6 میلی متر می باشــد. مصالح ســاختمانی غیر مشابه می تواند حتی بیشتر از میزان انبساط رسوب کند و فراتر از حد مجاز منصوبات کاشی و سنگ رود. به منظور تطبیق این حرکت می توان در کلیه تعویضات مصالح پرداخت شده از درز انبساط نرم استفاده نمود. تعویضات سطح تراز مسطح: درز های انبساط در کلیه تعویضات سطح تراز مسطح نیز مورد نیاز است که از آن جمله می توان به تمامی گوشه ها و گچبرى های تو گود منصوبات یا انتقال بین پله و کف پله اشاره کرد. به دلیل وجود فشار بیشتر دراین نواحی باید از درز انبساط نرم استفاده نمود.

عملیات درزهای انبساط موجود:

درزهای انبساط موجود، فرم های مختلفی به خود می گیرند که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود: الف) درزهای انبساط پویا، درزهای موجود در زیرالیه هایی می باشند که جهت جذب انبساط پویا طراحی شده اند. ب) درزهــای کنترل به درزهای اتالق می گردند که در بتن ســبز به منظور کمک به کنترل انقباض بتن وجود دارند. ج) درزهای سرد بین دو ریزش بتن مجاور ایجاد می شوند. د) درزهای انبساط (جداسازی) محیطی در محیط منصوبات صورت می گیرد. در کلیه موارد بهتر است تمامی درزهای انبساط را به الیه بسترسازی و کاشــی یا الیه سنگ پرداخت شده انتقال دهیم. درزهای مذکور باید تابع پروفیل فوق الذکر باشند و حداقل عرض مورد نیاز درز را حفظ نمایند. درزهای انبساط نباید تحت هیچ شرایطی در کاشیکاری، نازک تر از درز موجود در زیرالیه باشد. در برخی موارد، غشاء جداسازی شــکاف را می توان روی درزهای سرد و کنترل به کار برد. عدم وجود درزهای انبساط در زیرالیه باعث نمی شود الیه سنگ پرداخت شده یا کاشی که نیازمند درز انبساط در الیه نازک کاری است، حذف شود.

نتیجه :

مطلب فوق، موضوع بسیار مستندی است که سخن از آن بسیار اســت در نتیجه نصاب ها باید به اهمیت آن پی ببرند و بدانند که در صورت عدم توجه کافی به آن مشــکل ســاز خواهد بود. خالصه و تأکید امر اینکه تمامی منصوبات ســنگ و کاشی به درزهای انبساط نیازمندند. کلیه ســاختمانها جابجا می شــوند بنابراین تطبیق این جابجایی ، امری ضروری اســت. بهترین زمــان جهت بحث و گفتگو برای نصب مناســب درزهای انبساط پیش از نصب می باشد. این امر باعث جلوگیری از بروز مشکالت پس از تکمیل نصب می گردد.