محيط كار از چهار جزء ، انسان ، تجهيزات، مواد ومحيط تشكيل شده است. مهمترين مسئله در يك محيط كار ايجاد يك محيط ايمن مي باشد كه جهت ايجاد اين محيط اقدامات بسياري از آموزش پرسنل گرفته تا حفاظ گذاري دستگاه صورت مي پذيرد. يكي از اقدامات ايمني مؤثر در صنايع و فعاليتهاي گوناگون استفاده از داربست به عنوان يك وسيله مطمئن و ايمن جهت كار در ارتفاع مي باشد كه با استفاده از آن مي توان ايمني محيط كار را فراهم نموده و فعاليت را با كيفيت عالي به پايان رساند. بر پا نمودن داربست داراي شرايط و دستورالعملهاي خاص خود مي باشد . شرايط و دستورالعملها شامل شرايط تجهيزات داربست بند، شرايط پرسنل و دستورالعمل ايمني خاص داربست بند مي باشد . كه با اجزاي آن علاوه بر بر پا نمودن يك داربست مناسب ايمني اپراتور داربست بند و اپرتورهاي خاص فعاليتي كه داربست براي آن بر پا شده است به طور كامل برقرا مي شود.

 

الف:‌نيروي انساني :

 

افراد داربست بند بايد از نظر جسماني و رواني داراي سلامتي كامل باشند . (با انجام معاينات قبل از استخدام و دوره اي مي توان از اين امر اطمينان حاصل نمود)

 

1- داراي بيماريهاي صرع – سرگيجه- فشار خون و مشكلات تنفسي نباشد.

 

2- قدرت بالا روي از شيب هاي تند، عبور از گذرگاه هاي مرتفع را دارا باشد.

 

3- افراد بايد داراي اعتماد به نفس كافي باشند.

 

ب : ابزار و تجهيزات :

 

1- لوله هاي فولادي

 

بدون درز با قطر mm 48 مخصوص داربست بندي به طول cm 20 تا 6 متر و ضخامت mm 5/3 و وزن 3/21 كيلو گرم كه نوع بدون درز آن مناسب ترين لوله براي نصب داربست مي باشد . هنگام استفاده بايد دقت كرد لوله داراي شكلي سالم، صاف و تميز باشد و آغشته به مواد چرب و روغني ، سيمان و گچ نباشد .

 

2- بست هاي فلزي

 

بست فلزي چهار پيچه (فولادي) : متداولترين مورد استفاده در نصب داربست به شمار مي رود و داراي وزني معادل1650 گرم است كه قادر است وزني معادلKg 1200 را تحمل نمايد و توسط چهارپيچ و مهره به لوله ديگر متصل مي شود و زاويه اي كه پس از اتصال دو لوله تشكيل مي دهد 90 درجه مي باشد . طول اين بست mm 100 از هر طرف است.

 

- بست فلزي چرخشي : اين نوع بست از دو قسمت مركب تشكيل شده كه توسط پين فولادي به يكديگر متصل مي گردد . به طوريكه دو قسمت درگير قابليت چرخش 360 درجه نسبت به يكديگر را دارند .لوله هاي داربست به صورت زاويه دار به هم متصل مي شوند . براي اتصال لوله هاي گذري ، ضربه اي، مورب و … از آن استفاده مي گردد . اين بست تحمل فشار 1000 كيلوگرم را دارد و زون آن معادل gr 1700 مي باشد .

 

- بست كمكي يا نگهدارنده : به منظور بالا بردن مقاومت بست ساده در برابر فشار بكار مي رود و در زير بست فلزي و مماس با آن قرار مي گيرد . براي داربست هايي كه وزن بيشتري را بايستي تحمل كنند و همچنين داربستهاي كه به صورت معلق در ارتفاع نصب مي گردند، از اين نوع بست ها استفاده مي گردد. داراي وزن 600 گرم بوده و مقاومت بست فلزي ساده را تا 2700 كيلوگرم افزايش مي دهد ولي به تنهايي داراي مقاومت كمي مي باشد.

 

- بست كلاهكي(مخصوص ايجاد سقف) : از اين نوع بست فقط در بالاي لوله هاي ستون يا عمودي استفاده مي شودو در واقع در داربست هاي مسقف يا داربست هايي كه نياز به چادر در آنها وجود دارد استفاده مي شود. وزن اين نوع داربست با 860 گرم و توسط يك پيچ محكم مي گردد . نوع ديگر اين بست چرخشي و قابل تنظيم مي باشد.

 

- بست زبانه اي يا پيوندي: جهت اتصال لوله هاي افقي مورد استفاده قرار مي گيرد. در محل تماس اين بست با لوله زائده هاي با قطر mm 14 طراحي شده كه در سوراخ لوله هاي افقي قرار مي گيرد. و توسط واسطه يا مغزي درون لوله مقاومت كششي بسيار زيادي معادل 4500 كيلوگرم در نقطه اتصال دو لوله به هم ايجاد مي نمايد. داراي چهارپيچ و وزني معادل1650 گرم مي باشد . سوراخهاي ايجاد شده در دو سر لوله ها از لبه مقطع لوله تا مركز سوراخ 30 ميلي متر قطر سوراخ mm 15 است .

 

3- مغزي:

 

در هر نوع داربست كه بيش از 6 متر ارتفاع داشته باشد حتماً از اين ابزار استفاده خواهد شد . مغزي رابط جهت تقويت استحكام لوله هايي كه روي هم قرار دارند استفاده مي شوند. اين ابزار داراي طول 120 ميليمتر و جنس آن از فولاد مي باشد. و در انواع مقطع چهارگوش و دايره ساخته مي شوندكه در وسط آن رينگ فولادي با ضخامت mm 6 و قطر دايره اي 5/47 ميليمتر نصب گرديده به طوريكه پس از قرار گرفتن درون دو لوله با حلقه (رينگ) مغزي كمتر ازmm 5/2 از طرفين باشد تا مانع درگيري بست با لوله نگردد. مورد استفاده در لوله هاي عمودي به مراتب بيشتر از لوله هاي افقي دارد و وزن آن gr 800 مي باشد.

 

4- كفشك يا پايه فولادي :

 

در مكانهاي كه محل نصب آن سطوح سيماني ،موزائيك و يا آسفالت باشند و همچنين در زمينهاي شني و يا خاكي استفاده مي شود . همچنين براي استفاده كفشك روي سراميك يا كاشي حتماً از لاستيك مخصوص و تخته همزمان استفاده مي گردد تا در صورت سنگيني داربست آسيبي به كف سراميك يا كاشي وارد نشود.

 

5- لنگريا مهاربند داربست پيچي

 

وسيله اي قابل تنظيم كه توسط پيچ تغييرطول پيدا مي كند و جهت اتصال و تكيه دادن داربست به ستون يا ديواره در نقاط مختلف داربست بكار مي رود . وزن آنgr 1600 و داراي طول نهايي max410mm و كمترين طول min 218 mm مي باشد . نوع ديگر آن درون لوله هاي عمودي قرار مي گيرد و وزن آن gr 2850 و در مهار سقف بصورت عمودي بكار مي رود.

 

6- چرخ هاي فولادي :

 

براي داربست هاي سيار بكار مي رود.چرخ ها در دو نوع داخل سالن ياخارج سالن ساخته شده كه روي گروه اول تغييراتي حاصل شده روكش چرخ از لاستيك مخصوص ساخته شده و وزن آن معادل 55/9 كيلو و تحمل 600 كيلو گرم وزن را دارد . نوع فولادي آن در خارج كارگاه مورد استفاده قرار مي گيرد و تحمل نيروي معادل 1000 كيلوگرم را به تنهايي دارد و وزن تقريبي آن معادل 5700 كيلوگرم و در يك داربست 8 متري با احتساب وزن داربست 4 تن نيرو را تحمل مي كند.

 

7- تخته زير پا يا سطح كار:

 

از جنس چوب به طول 2 مترو ضخامت 5 سانتي مترو عرض 25-20 سانتي مترکه بايد صاف و خشك و محكم باشد .

 

8- آچار دوسر رينگ كروم واناديم استاندارد. 22×21 داراي طول 28 سانتي متر كه جهت محكم نمودن پيچهاي داربست بكار گرفته مي شود . حداكثر نيروي مجاز جهت سفت كردن توسط اين آچار 600 كيلوگرم يا نيروي بازوي كارگر مي باشد .

 

9- گونيا – تراز – شيلنگ تراز و شاقول

 

10- طناب ايمني (نجات) كه در مجاورت داربست به ستون يا محلي جهت حفاظت افراد و نصب كمربند ايمني مورد استفاده قرار مي گيرد و طول آن 20 متر مي باشد.

 

11- كمربند ايمني و كفش مخصوص:

 

داربست كه داراي كف مخصوص كه الاستيسه زياد دارد . ساق اين نوع كفشها بلندتر از ساير كفش هاي ايمني طراحي و ساخته مي شود . اين كفش مشابه كفش ايمني مي باشد كه به پاي كارگر به هنگام عبور از روي لوله هاي دايره شكل اطمينان خاطر زياد مي بخشد و مانع از لغزش او مي گردد .

 

12- شبكه هاي توري حفاظتي :

 

در داربست هاي سبك و سنگين به كار مي رود . از جنس نايلون – كتان – پلي استر تهيه مي شود و درشتي بافت تار و پود به فاصله 1 سانتي متر از يكديگر قرار دارند و اغلب به رنگ سبز بر روي نماي داربست و به منظور جلوگيري از سقوط اشياء و ابزار و تكه هاي مصالح ساختماني نصب مي گردد. نصب اين حفاظ ايمني در داربست هاي ساختماني ، كنار گذرگاهها يا معابر عمومي الزاميست.

 

انواع داربست:

 

· داربست هاي صنعتي

 

· داربست هاي ساختماني

 

· داربست هاي پيش ساخته

 

داربست هاي صنعتي:

 

بسيار متنوع بوده و هر يك با ديگري كاملاً متفاوت مي باشد اما از نظ ابعاد و شكل ظاهري به داربست هاي صنعتي سبك – سنگيني – برج هاي دوقلو – بالكني – معلق- گذرگاهي – سيار و قلعه اي و ترازويي معروف هستند . در صنعت و كارخانه ها از داربست هاي ساختماني نيز استفاده مي شود ابعاد در اين داربست ها صرفنظر از ارتفاع كه متغير است تفاوت دارد و بين 110 سانتي متر – 130سانتي متر – 150 سانتي متر – 180 سانتي متر – 190 سانتي متر براي فاصله پايه ها از يكديگر محاسبه مي گردد اما اختلاف ارتفاع هر طبقه يا كلاف از يكديگر 180 سانتي متر خواهد بود .

 

براي داربست هاي بزرگتر از اين ابعاد سطح مقطع را دو برابر يا چهار برابر محاسبه و سپس اجرا مي نمايند .

 

 

 

· داربست هاي ساختماني

 

اين نوع داربست ها بر حسب عرض و ارتفاع نماي ساختمان بستگي دارد و به دو نوع تقسيم مي شود :

 

1- داربست هاي نماي سبك

 

2- داربست هاي نماي سنگين

 

ابعاد در اين نوع داربست ها صرفنظر از ارتفاع كه متغير است مشابه داربست هاي صنعتي بوده و اين داربست ها در كنار خيابان ها و پياده رو ها نصب مي گردد .

 

· داربست هاي پيش ساخته

 

اين نوع داربست ها بمنظور تكميل نماي ساختمان و برج هاي بلند مورد استفاده قرار مي گيرد كه به آساني قابل باز و بسته شدن مي باشند كليه قطعات آن پيش ساخته و استاندار مي باشد كه توسط پين يا خار به يكديگر متصل مي شوند.گاهي از بست هاي فلزي در آنها استفاده مي شود فاصله دهانه پايه ها از يكديگر 105 × 180 سانتي متر و ارتفاع هر طبقه پيش ساخته 2 متر مي باشد .

 

دستورالعمل عمومي آماده سازي براي ايجاد داربست

 

قبل از انجام عمليات لازم است آن دسته از تجهيزاتي كه متحرك و يا كاربرد روي آنها خطر آفرين است در حالت ايمني قرار گيرد . اين عمل شامل كليه تجهيزاتي مي شود كه داراي موتور الكتريكي، مكانيكي و سيستمهاي پنوماتيك يا هيدروليك و غيره مي باشند. بنابراين اولين اقدام تعيين موقعيت ماشين و اميني كردن آن مطابق دستورالعمل هاي موجود مي باشد . پس از انجام ايمن سازي محيط كاري تحت بررسي قرار گرفته آماده سازي هائي نظيربرآورد دستورالعمل ايمن سازي محيط عبارتند از :

 

1- حذف عوامل آلاينده نظير روان كارها توسط آب گرم يا خاك اره از محيط اطراف ماشين

 

2- در صورت وجود مواد شيميايي نيز حذف موادهاي خطرناك الزاميست

 

3- در هنگام کار متناسب با عوامل زيان آور محيط لازم است ،وسايل حفاظت فردي مناسب استفاده شود..

 

4- در صورتيكه محل كار شني يا نرم است تخته يا كفشك را فراموش نكنيد .

 

5- در صورتيكه كار در ارتفاع قرار دارددقت بيشتري را مي طلبد، مواظب خود باشيد.

 

6- محل كار و محدوده فعاليت را توسط نوارهاي هشدار دهنده آماده نمائيد تا افراد ديگر وارد محوطه كار نشوند.

 

7- قبل از شروع كار بكار كليه لوازم حفاظت فردي را كنترل و بند كفش و كلاه ايمني را محكم كنيد.

 

8- قرقره، قلاب و طناب انتقال تجهيزات را در نقطه اي نصب كنيد كه افراد از كنار آن عبور نمي كنند .

 

 

 

دستورالعمل پياده کردن داربست:

 

1-براي باز کردن داربست از بالاترين نقطه يعني جائيکه کار پايان يافته صورت مي گيرد.

 

2-هنگام باز کردن آرامش خود را حفظ کنيد.

 

3-هنگام انتقال لوله و اتصالات به همان روشي عمل کنيد که شروع نموده ايد.

 

4-از پرتاب کردن ابزار داربست جداً خودداري نمائيد.

 

5-در طول پياده کردن کمربند ايمني خود را کنترل نمائيد.

 

6-در صورت نياز اتصالات داربست را توسط ظرف مخصوص به پايين منتقل نمائيد.

 

7-هر چند وقت يکبار طناب و قرقره قلاب را کنترل کنيد.

 

8-در صورتيکه در نزديکي محل کار برق فشار قوي وجود دارد فاصله را رعايت کنيد.

 

9-مهار يا لنگر را از بالا به پايين باز کنيد.

 

10-هنگام انتقال تجهيزات به پايين به گذرگاههاي عابرين نوجه کنيد.

 

11-معمولا شب يا نيمه شب با توجه به نور کافي بهترين موقع باز کردن داربست در اماکن عمومي مي باشد .

 

12-کليه ابزار آلات و تخته ها را جداگانه به انبار منتقل کنيد.

 

13- تخته ها را در مجاورت دستگاه حرارتي يا جريان برق قرار ندهيد

 

14- از روشن کردن آتش در نزديکي انبار و يا داخل آن خودداري نماييد.

 

 

دستورالعملهاي ايمني در داربست

 

همانطوريكه قبلاً گفته شد ايجاد داربست هاي فلزي بمنظور دستيابي افراد به يك محيط ايمن جهت انجام كار صورت مي گيرد كه تأمين كننده نيازهاي روحي رواني افراد در ارتفاعات و پرتگاههاي خطرناك بوده و به آنان اطمينان خاطر فراواني جهت انجام كار خواهد داد . بنابراين رعايت قوانين ايمني در اين حرفه بمراتب شديد تر از ساير حرفه ها بايستي صورت گيرد و كليه افرادي كه مسئوليت اجراي داربست هاي فلزي را بعهده دارند بايستي بيش از همه اقشار با ايمني و قوانين آن آشنا شوند و در نتيجه تخصص خود نيز مهارت كافي داشته باشند و از سالم ترين افراد از نظر جسمي و رواني انتخاب شوند تا از عهده انجام كار در ارتفاع به خوبي بر آيند. براي آشنائي بيشتر كليه افراديكه به هر طريق ممكن با اين شغل حساس درگير هستند مطالبي به شرح زير و بصورت خلاصه درج گرديده كه بكار بستن آنها لازم و ضروري مي باشد.

 

1- قبل از اقدام به نصب هر نوع داربست بررسي و مطالعه كليه جوانب محدوده عمليات از هر نظر الزاميست .

 

2- ايمني كردن محيط كار از قبيل قطع جريان برق_ توقف ماشين آلات يا نصب كارت ايمني روي تجهيز.

 

3- تبادل نظر با مشتري يا متقاضي براي آشنائي با فعاليتي كه براي آن داربست نياز است.

 

4- انتخاب ابزار و وسايل سالم با توجه به نياز تجهيزات هر داربست و انتقال آن به محل كار و به اندازه كافي.

 

5- حمل لوله _ اتصالات و ساير تجهيزات توسط كاميون مخصوص كه داراي حداقل

 

20/6 متر طول محل بارگيري دارد .

 

6- نصب نوارهاي هشداردهنده پيرامون محدوده عملياتي و الصاق تابلوهاي مخصوص داربست .

 

7- بررسي سطوحي كه پايه داربست روي آن نصب خواهد شد و در صورت نرم يا شني بودن آن از تخته هاي استاندارد در زير كفشك استفاده شود . در سطوحي كه بتوني يا موزائيك وجود دارد كفشك كافيست .

 

8- در سط.حي كه چوبست از قطعات چوبي يا صفحات فلزي و در سطوح كاشي يا سراميك از لاستيك و تخته استفاده گردد

 

9- استفاده از تراز_ شاقول براي گونيا ساختن بناي داربست .

 

10- فاصله اولين كلاف از سطح زمين يا كفشك حداقل 30 سانتي متر و در گذرگاههاي عابرين 70/2 متر

 

11- فواصل بين پايه ها از يكديگر در طول و عمق داربست به نوع آن بستگي دارد و از 10/1 تا 90/1 متر متغير است

 

15- اختلاف ارتفاع طبقات از يكديگر (فاصله هر كلاف) مطابق استاندارد m 80/1 = H

 

16- جهت بالا رفتن ساختن پله هاي مخصوص با استفاده از لوله هاي 80 سانتي متري و رعايت فاصله 30 سانتي متري براي هر پله

 

17- براي ادامه ارتفاع داربست در هر طبقه از تخته هاي استاندارد به ابعاد 4 سانتي متر ضخامت و 25 سانتي متر عرض و در طول هاي از 1 متر تا حداكثر 4 متر از نوع محكمترين و سالمترين چوب ها استفاده شود.

 

18- تخته ها با توجه به نوع داربست حتماً روي لوله افقي بالائي قرار گيرد زيرا مقاومت در اين نقاط 2 برابر است

 

19- فاصله دو سر تخته از تكيه گاه يا نشيمن (لوله هاي عمقي يا افقي نبايد كمتر از 20 سانتي متر به طرف بيرون باشد)

 

20- در صورت استفاده مداوم از تخته ها آن ها را توسط بست يا لوله به داربست محكم كنيد (خطر واژگون شدن تخته)

 

21- از بكار بردن ميخ بمنظور تحكيم تخته هاي سطح كا جداً خودداري نمائيد

 

22- جهت جلوگيري از انحراف يا سقوط داربست از لوله هايي كه به صورت ضربدري روي داربست نصب مي شوند استفاده كنيد زيرا اين لوله ها كه بادگير ناميده مي شوند مقاومت داربست را زياد خواهند كرد .

 

23- از انبار نمودن لوله _ بست و ساير قطعات اضافي روي سطوح كاري بدون حفاظ خودداري نمائيد .

 

24- پس از ايجاد سطح كار مناسب نسبت به ايجاد حفاظ ايمني (حفاظ كمر و پا) با ارتفاع 110 سانتي متر از سطح كار اقدام نمائيد .

 

25- در داربست هاي عريض يا مرتفع در هر 30 متر مربع از سطح اقدام به مهار داربست به تكيه گاه نمائيد (داربست سبك)

 

26- در داربست هاي سنگين در هر 15 متر مربع داربست توسط مهاربند يا لنگر به ديواره يا ستون مرتبط خواهد شد

 

27- در محل هائيكه آلوده به روغن _ گيريس و چربي مي باشند از خاك اره جهت جلوگيري از ليز خوردن استفاده نمائيد .

 

28- هرگز از تخته هاي آلوده به روغن استفاده نكنيد خصوصاً در طبقات مرنفع .

 

29- جهت انتقال لوله به ارتفاع از بست فلزي كه به يكسر لوله متصل شده با استفاده از طناب، قرقره استفاده كنيد.

 

30- ساير اتصال دهنده ها را توسط ظروف مخصوص و با استفاده از قرقره قلاب و طناب به بالا منتقل نمائيد.

 

31- از شوخي كردن با افراد ديگر در هنگام كار واقعاً پرهيز كنيد.

 

32- فقط از آچار 22×21 دو سر رينگ (كروم واناديم)استاندارد استفاده كنيد.

 

33- در صورتيكه داربست در معابر عمومي قرار دارد از توري هاي حفاظتي در سر تا سر آن استفاده نمائيد.

 

34- براي ادامه پله در داربست از فاصله 8/2 متري از پله هاي حفاظ دار استفاده شود .

 

35- در داربست هاي گذرگاهي نصب حفاظ كمر و پا (هندريل) الزاميست .

 

36- مهره هاي پيچ بست فلزي را تا حد مجاز سفت كنيدkg/cm 600 يا نيروي بازوي كارگر

 

37- از هر نوع آچار ديگر يا اهرم براي سفت كردن مهره ها خودداري نمائيد.

 

38- رها كردن داربست هاي فلزي بصورت نيمه كاره خطر آفرين خواهد بود.

 

39- هنگام پياده نمودن داربست قطعات باز شده را از ارتفاع پرتاب نكنيد.

 

40- كليه قطعات باز شده داربست توسط طناب و قرقره قلاب به پائيني منتقل شوند.

 

41- باز كردن داربست از بالا ترين نقطه جائي كه كار پايان گرفته صورت مي گيرد. باز كردن از پائين خطر مرگ به همراه دارد.

 

42- هنگام نصب داربست در مجاورت كابل هاي بق فشار قوي رعايت 6 متر فاصله از هر طرف الزاميست.

 

43- استفاده از طناب نجات و و بستن قلاب كمر بند ايمني به آن در هنگام نصب يا پياده كردن داربست الزاميست . اين طناب داراي طولي برابر 20 متر است كه در موازات سطوح داربست به ستون يا تكيه گاه هائي محكم شده شخص به راحتي مي تواند با انداختن قلاب كمربند ايمني پيرامون طناب مسيري برابر طول طناب را در روي داربست بصورت خطي تردد نمايد.