قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبیل آمار هواشناسی منطقه نظرات و تجربیات مهندسین کشاورزی و کشاورزان با تجربه و مهمترین مورد قیمت این محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نمایید زیرا زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم داشته و باعث بالا رفتن روحیه کار و تلاش می گردد .


مثلا در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و در خرداد ماه سال بعد برداشت محصول

پایان می یابد. و در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر ماه و دی ماه دارای هوای ابری و سرد می باشند زمان

کشت را به نحوی انتخاب می کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز کشت باشد .

به طور کلی زمان هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت

نگیرد و زمانهای نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده ای روبرو می شود .

    انتخاب بذر

بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم های مناسب صورت

می گیرد .

مثلا برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و تا آخر خرداد سال بعد می توان برداشت

محصول داشت و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می شود بذرهای تک گل پیشنهاد

می شود که دارای برگ های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره های طولانی مناسب می باشد ولی در

اقلیم های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واریته های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارنداستفاده

گردد .

شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت آن و تنها به علت پر گل بودن آن

اقدام به کشت در فصولی می نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می شوند که برای

آنها اندکی ناشناخته و غریب می نماید.کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته های مختلف ندارند اشتباه عمده ای

را مرتکب می شوند و آن این است که واریته های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده اند و محصول

خوب و زیادی برداشت کرده اند مجددا برای کشت پائیزه انتخاب می کنند .

با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه های کوچک در هر بوته مشاهده می کنند که به علت

ریز ماندن میوه ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل

می کنند در حالی که بذر های تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می کنند اما محصول بیشتری برداشت

می شود .

    نحوه کشت

پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی

کشت مستقیم و کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و

مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن از کشت در خزانه بهره گیری کرد .

برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار

مورد نیاز بیته موس ریخته شود .

بهترین خاک برای کشت در گلدانهای نشاء ماده ای طبیعی به نام بیته موس می باشد که در بازار انواع خارجی و

ایرانی آن یافت می شود .

اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء دارای نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۴ تا ۸ روز بذر جوانه می زند

و چنانچه شرایط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر

ایجاد می شود و ثانیا در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد .

توصیه می شود این نوع بذرها را به علت گرانی آنها ۴۸ ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه

نخی و یا پنبه ای نگهداری کرد .

باید دقت کرد قبل از این کار بذرها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت های لازم را به عمل

آورد تا گیاه جوان بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود .

    انتقال نشاء به زمین اصلی

وقتی بذرها سبز شدند و رشد کافی نمودند باید آنها را به زمین گلخانه منتقل کنیم .

بدین منظور حفره هایی که با فاصله معین و بر اساس تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است بر روی بسترها تعبیه

می کنیم که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدانهای سینی نشاءمی باشد .

آنگاه با احتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدانها جدا کرده و در حفره ها قرار می دهیم.در اینجا باید

مراقب باشیم تا به ریشه ها آسیبی وارد نیاید .

بعد از انتقال نشاء به زمین آبیاری را شروع می کنیم .

به یاد داشته باشیم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نباید از حد معمول تجاوز کند زیرا در این صورت است که

ریشه به علت حجم کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبیعی باز می ماند .

    آموزش پرورش خیار گلخانه ای)درختی(

اسکلت بخشی از گلخانه است که پوشش پلاستیکی یا شیشه ای را نگه میدارد. اسکلت گلخانه باید محکم و سبک

بود و در عین حال ارزان و با دوام باشد و تا حد امکان سایه کمتری داشته باشد. در حال حاضر اسکلت گلاخنه را

بیشتر با آهن گالوانیزه و یا آلومینیم می سازند و در بعضی موارد از چوب هم استفاده میشود که هم ارزانتر است و

هم ساخت آن آسانتر است، ولی این اسکلتها زود می پوسند و در ضمن برای استحکام بیشتر باید از قطعات چوبی

ضخیمتری استفاده کرد که این امر سبب کاهش نفوذ نور آفتاب بداخل گلخانه می گردد .

در حال حاضر دو نوع گلخانه رواج دارد :

) ۱ گلخانه دو طرفه

) ۲ گلخانه کوآنست

در گلخانه های دو طرفه دیوارهای جانبی عمودی هستند و سقف آنها حالت مثلثی دارد. در گلخانه کوآنست از

کمانهای لوله ای یا چوبی )بیشتر لوله های فولادی( استفاده می شود در این روش کمانها را که دارای قوسی حدود

۱۸۰ ° هستند بموازات هم و بفواصل مشخص ۱.۵ ( - m) ۳.۵ در زمین فرو می کنند و کمانها بوسیله تیرهای افقی

که در امتداد طولی گلخانه قرار دارند بهم اتصال می یابند و مستحکم می شوند. فاصله تیرهای افقی که بطور موازی

در روی کمانها قرار گرفته و اولین کمان را به آخرین کمان وصل می کنند، ۱۰۰ - cm ۱۵۰ است. به این ترتیب

یک فضای درونی بزرگ و واحد بوجود می آید. برای پوشاندن گلخانه کوآنست معمولاً از پلاستیک استفاده می

کنند. بدین منظور در فواصل بین لوله های افقی و بفاصله ۲۵ - cm ۳۰ سیمهای گالوانیزه به موازات لوله های افقی

نصب می کنند که برای پوشش پلاستیکی سطح مناسبی بوجود می آورند و پس از پوشاندن گلخانه با پلاستیک

تعدادی از همین سیمها روی پوشش پلاستیکی نصب می شوند تا پوشش گلخانه مستحکم تر شود .

در هنگام ساخت گلخانه باید نکات زیر را در نظر گرفت :

) ۱ اگر سطح گلخانه خیلی وسیع باشد کنترل درجه حرارت و تهویه آن مشکل می باشد. لذا بهتر است سطح کشت

در واحدهای کوچک و جداگانه ۳۰۰ - ۲ m۵۰۰ تفسیم شود .

) ۲ ارتفاع داربستی که بوته های خیار به آن بسته می شود حدود ۲m است. بنابراین ارتفاع دیواره های جانبی گلخانه

باید حداقل m ۲ باشد

) ۳ شیب سقف باید به اندازه ای باشد که استحکام کافی داشته باشد و آب باران و برف را روی خود نگه ندارد. از

طرفی اگر ارتفاع خیلی باشد فضای اضافه گلخانه بیشتر شده و هزینه گرم کردن آن افزایش می یابد. لذا شیب را

باید حدود ۲۵ - ۳۰% گرفت. البته در گلخانه کوآنست بدلیل انحنای سقف این مشکل تا حدود زیادی رفع می شود .

) ۴ در بعضی مواقع لازم است که هوای گلخانه را خارج کنیم و چون هوای گرم سبک است و معمولاً زیر سقف

می ایستد بهتر است در سقف گلخانه دریچه هایی تعبیه شود که در مواقع لازم این دریچه ها باز شده و هوای گرم

خارج شود. در گلخانه های کوآنست باز و بسته کردن این دریچه ها مشکل است. لذا در دیواره های جانبی گلخانه

و به فاصله ۱ - m ۱.۵ از سطح زمین دریچه هایی را جاسازی می کنند و در مواقع لزوم آنها را باز می کنند. در ضمن

در دو انتهای گلخانه و در نزدیکی سقف دو پنکه )فن( قرار می دهند که هوای گرم زیر سقف را خارج کنند .

) ۵ برای اینکه در هنگام ورود به گلخانه با باز کردن در ورودی هوای گلخانه بطور ناگهانی عوض نشود بعد از در

ورودی یک اتاقک کوچک تعبیه می شود که ابتدا وارد این اتاقک می شویم و سپس به در اصلی گلخانه می رسیم

و با باز کردن آن وارد فضای گلخانه می شویم .

) ۶ در محاسبات گلخانه ها معمولاً وزن برف را در نظر نمی گیرند. چون برف در اثر گرمای گلخانه آب می شود.

ولی در مناطقی که خطر ریزش برف سنگین وجود دارد باید پس از بارش گلخانه را گرم کنیم این برف سریعاً آب

شود. در غیر اینصورت و بخصوص در گلخانه های دوطرفه خطر خوابیدن سقف وجود دارد .

) ۷ معمولاً گلخانه های دو طرفه که دارای دیواره های جانبی عمودی هستند در برابر باد به شکل مانع عمل می کنند

و لذا بادهای شدید به آن خسارت میزنند. ولی گلخانه های کوآنست به دلیل قوسی شکل بودن جریان باد را ملایم

می کنند. به علاوه گلخانه های کوآنست به دلیل انحنایی که دارند برف و باران را روی خود نگه نمی دارند و آب

را به راحتی جاری می کنند. لذا در بیشتر نقاط جهان استفاده از گلخانه های کوآنست عمومیت بیشتری یافته است .

    خاک مناسب برای خیار درختی

خاک مورد استفاده در گلخانه های کشت خیار بایستی دارای بافت سبک (Sandy loam) بوده و از نفوذپذیری

خوبی برخوردار باشد. این نوع خاک هر چه از نظر داشتن هوموس تقویت گردد کاشت خیار در آن دارای عملکرد

بهتری خواهد بود. تقویت خاکهای سبک را می توان با کودهای حیوانی تامین نمود .

اگر خاک قابل استفاده کمی سنگین باشد می توان با اضافه کردن مقداری شن شسته عاری از آهک و گچ به همراه

کمپوست بطوریکه از نظر مصرف میزان مورد نیاز جنبه اقتصادی جنبه اقتصادی داشته باشد آنرا اصلاح نمود.

همچنین در صورت نفوذپذیری کم آب یا زه دار بودن خاک می توان از لوله های مشبک پلی اتیلن و نصب در

زیر پشته های خاک نیز استفاده نمود. این روش میتواند زهکشی لازم را برای خاک تامین نماید. خاکهای نسبتاً

سنگین و یا خاکهایی که دارای نمک زیاد باشند اصلاً مناسب نمی باشند زیرا تهویه، آبشویی و ضدعفونی اینگونه

خاکها بسیار مشکل می باشد و مطمئناً به رشد ریشه نیز صدمه می زند.تجربه خیارکاری در خاکهای سبک بیابانی

)سرخه( که املاح آهکی و گچی در حداقل باشد و درصد شن آن بیش از ۵۰% باشد نشان داده است که اینگونه

خاکها بهترین بسترها بوده و در آن محصول خوبی تولید شده است. در انتخاب بسترهای خاکی چنانچه بستر زیرین

(بیش از عمق cm) ۲۵ آنها سخت و غیرقابل نفوذ باشد بایشتی با استفاده از زیرشکنهای مناسب این لایه شکسته

شود و یا از کاشت خیار صرفنظر نمود .

PH مناسب بستر خاکی ۶.۵ - ۷.۵ و EC کمتر از μmos/cm ۳۰۰۰ ( ۳ دسی زیمنز بر متر( می باشد. قابلیت جذب

عناصر به وسیله PH بستر محیط ریشه تعیین و مشخص می شود. در PH پائین نسبت عناصر قابل جذب و محلول

آهن، منگنز و آلومنیوم بیشتر بوده و در نتیجه همه آنها باعث تثبیت و غیر قابل استفاده شدن فسفر می شود.همچنین

میزان کلسیم، منیزیم، گوگرد و ملیبدن قابل استفاده نیز در PH پائین کاهش می یابد. از طرفی مقدار فسفر، آهن،

منگنز، روی، مس و بر در PH بالا محدود می شود .

    سایر بسترها

بسترهای خاکی همراه با مواد دیگر: اینگونه بسترها توده هایی از کاه و کلش و پیت، کمپوست و از این قبیل می

باشند که روی پشته ها قرار می گیرند و یا با خاک پشته ها مخلوط می گردند. در این بسترها ریشه ها به خوبی

توسعه پیدا می کنند و گرمای محیط ریشه و ۲ Co لازم نیز به میزان کافی تولید میگردد. ازجمله این بسترها کاه

پوسیده روی پشته ها است .

در اینگونه بسترها هر ردیف آن بوسیله بسته های کاه پرس شده پوشیده میشود. بدین طریق که پهنای بسته ها روی

زمین و عرض آنها در امتداد یکدیگر قرار گرفته باشند. در هر ۲ m۱۰۰۰ حدود Ton ۱۰ کاه و به تعداد ۵۶۰ بسته

کاه Kg ۱۸ مصرف می گردد. برای آماده سازی اینگونه بسترها برای هر بسته حدود Lit ۳۰ آب مورد نیاز است.

کودهای شیمیایی مورد نیاز برای هر کیلو کاه مجموعه ای از کودهای زیر است که بطور یکنواخت روی توده

کاهها پخش میشوند .

gr ۷▪ نیترات آمونیوم ۲۶% gr ۷ آهک

gr ۷▪ سوپر فسفات تریبل

gr ۷▪ نیترات پتاسیم

gr ۴.۵▪ سولفات منیزیم

آنگاه در چند نوبت و به میزان ۲ - Lit ۳ برای هر بسته روی آنها به آهستگی آبیاری شود. در این زمان دمای گلخانه

نبایستی از ۱۵ ° c پائینتر رود. با این وصف بعد از مدتی دمای توده کاه به ۳۸ ° c می رسد. در این روش استفاده از

کاه گندم برای واریته های خیار طولانی رشد و کاه جو بای خیارهای با طول رشد کوتاه استفاده می شود. بسترهای

آبکشت: بسترهایی که صرفاً از محلول مواد غذایی کامل استفاده میشود و نیازی به خاک نمیباشد و فقط از

نگهدارندهای واسطه ای مثل بسته های حاوی پشم سنگ و یا پیت خالص و یا ماسه و شن شسته که روی بتن تعبیه

شده اند می توان استفاده نمود. در این سیستم ها هزینه های ضدعفونی قابل توجه نمی باشد ولی تأمین انواع مواد

غذایی مورد نیاز بطور مداوم نیاز به اصلاح و کنترل دارد، ضمن اینکه نگهداری بوته در این گونه بسترهای سست

باعث افزایش هزینه ها می گردد. در این روش ریشه ها به خوبی توسعه پیدا نمی کنند و گرمای لازم و ۲ Co مورد

نیاز در محیط ریشه نیز بوجود نمی آید .

    مشخصات بوتانیکی خیار

خیار گیاهی است از گیاهان گلدار، از رده دولپه ای ها، از گیاهان یکساله جالیزی، از خانواده

کدوئیان (Cucurbithacae) و از جنس Cucurbita با نام علمی (Cucumis sativus). ریشه ان نسبتاً سطحی

است و برای کاشت آن باید خاک سطح الارض کاملاً آماده و غنی از مواد غذایی باشد. ریشه آن یکساله و گاهی

هم دائمی است. ساقه آن علفی و به رنگ سبز روشن، آبدار و دارای پوست نازک و کرکهای ریزی است که از

ساقه منشعب می شوند. طول بوته خیار با توجه به هرسی که انجام می شود مکن است به بیش از m ۶ برسد که

نگهداری بوته ها در گلخانه بوسیله پیچاندن آن به دور نخهای ضخیم و همچنین پیچیده شدن پیچکها به دور نخها

که نگهداری بوته ها را محکم می نماید امکانپذیر است. در واریته های معمولی برگها نسبتاً کوچک در واریته های

بکرزا یا پارتنوکارپیک برگها بزرگتر، پنجه ای شکل و به رنگ سبز روشن بوده و بریدگی های کم عمق، برگ را

به پنج قسمت یا Lobe که غالباً به شکل مثلث هستند، تقسیم می کند .

دمبرگ آن بلند، آبدار، قطور، و رگبرگها مشخص و روشنتر از خود برگ هستند. میوه خیار از لحاظ گیاهشناسی

شفت بشمار میرود یعنی میوه ای است گوشتی که برون بر آن نازک، میانبر آن گوشتی و خوراکی و درون بر آن

غشائی و سخت است.رشد رویشی ریشه این گیاه در مقایسه با اندامهای هوایی آن بسیار ضعیفتر میباشد ولی در محل

یقه و حتی قسمتهایی از ساقه که با خاک تماس حاصل مینمایند ریشه های نابجا تولید می کند، همچنین ریشه ها

بیشتر در قسمتهای قابل تهویه سطح خاک رشد کرده و انتشار می یابند که در این رابطه ضرورت تهیه یک بستر

تقریباً سبک از نظر بافت خاک و قابل تهویه معلوم می گردد .

محل پیدایش میوه روی ساقه دو حالت دارد :

)۱ خیارهایی که روی ساقه اصلی و در زاویه برگها تولید می شوند .

خیارهایی که روی ساقه فرعی تولید می شوند که دراینصورت ساقه های جانبی به هرس منظم احتیاج دارند .

    مشخصات بذر خیار گلخانه ای

برای پرورش خیار در گلخانه صرفاً باید از بذور پارتنوکارپیک استفاده کرد و از کاشت بذور معمولی در گلخانه

اجتناب کرد. لازم به ذکر می باشد که پارتنوکارپیکی عبارت است از تشکیل و رشد میوه بدون تلقیح تخمکها. این

پدیده به نحوی گسترده در سبزیجات خانواده کدوئیان بخصوص خیار بروز میکند. در واریته های معمولی گلهای

نر و ماده جدا از هم بوده و گلهای نر زودتر از گلهای ماده ظاهر می گردند. ولی در عوض واریته های پارتنوکارپیک

گل نر وجود نداشته و گلهای ماده بدون عمل گرده افشانی و لقاح تولید میوه میکند.در این نوع خیار نیازی به گرده

افشانی نیست و میوه بصورت پارتنوکارپیک تشکیل می شود، لذا چنانچه حشراتی از بیرون گلخانه گرده گل بوته

دیگر خیارهای هوایی را به روی گل ماده بوته خیار داخل گلخانه بنشانند خیار تولیدی از کیفیت ظاهری پائین تر

برخوردار خواهد بود .

در بعضی از واریته های خیار داربستی طول میوه ممکن تا cm ۵۰ برسد که با توجه به ذائقه و بازارپسندی مصرف

کنندگان ایرانی هم اکنون واریته هایی کشت می گردد که طول میوه آنها حداکثر به cm ۳۰ برسد. میوه این نوع

خیار دارای پوستی خوراکی، بدون تخم و بدون ایجاد نفخ میباشد. بذر خیار گلخانه ای معمولاً با روشهای علمی و

بسیار پرهزینه ژنتیکی تولید می شود و به همین دلیل قیمت آن بسیار گران بوده و بصورت عددی بفروش می رسد.

این بذرها در هوای آزاد بخوبی نمی تواند بخوبی گلخانه میوه تولید کند زیرا در اثر تلقیح با گرده سایر ارقام،

تولیدی یکنواخت نداشته و میوه آن از شکل اصلی خود خارج شده و بدفرم و بدشکل می شود.خیار پارتنوکارپیک

دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آنها فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار ایران است. بنابراین از بین

واریته های متعددی که به بازار عرضه می شوند باید انواعی را که برای کاشت در ایران مناسبند انتخاب نمود. واریته

هایی از قبیل دومینوس جی.آر.اس، دومینوس جی.آر.اچ، هیلارس ۹۸۱۱ ، سینا، بیلانکو، خیار دولاب و خیار

اصفهان در ایران نتایج چشمگیر و مرغوبیت بی سابقه ای نشان داده اند. چند واریته از خیارهای بلند اروپایی مانند

سندرا نیز در ایران آزمایش شده که طول آنها به ۳۵ - cm ۴۰ میرسد. اگرچه بذر پارتنوکارپیک بسیار گران بوده و

هزینه کاشت و نگهداری نسبتاً بالایی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران خیار گلخانه ای، نه تنها این

هزینه ها جبران می شوند بلکه سود سرشاری هم نصیب تولید کنندگان می گردد .

برای انتخاب بذر خیار درختی بهتر است از بذرهایی استفاده گردد که بیش از ۶ ماه از تولید آنها گذشته باشد زیرا

بذر خیار دوره خواب کوتاهی دارد که در آن ایام ممکن است جوانه نزند، ضمن اینکه گذشت بیش از دو سال نیز

از نظر قوه نامیه مناسب نمی باشد. تلخی موجود در میوه های خیار در اثر ماده ای بنام کوکوربیتاسین که در ته آنها

وجود دارد و در ریشه ساخته می شود اما در خیارهای هیبرید گلخانه ای دیده نشده و یا خیلی به ندرت اتفاق افتاده

است .

دانیتو بذری تک گل و رویال بذری چند گل است که قابل کاشت در اکثر فصول سال است .

نسیم فقط برای کاشت در تابستان و مناطق گرم کشور مثل یزد قابل استفاده است این بذر بذری پر گل و کم برگ

است .

    مراحل مختلف کشت خیار درختی

▪ تهیه زمین :

تهیه زمین به نجو مطلوب برای کشت بذر اهمیت دارد. زمین خیار باید با شخم عمیق برگردانده شود و همانطوریکه

در مبحث کوددهی قبل از کاشت توضیح داده شد با کودهای لازم تقویت شود .

بوته های خیار را می توان یک ردیفه و یا دو ردیفه کاشت ولی کشت دو ردیفه متداول تر است. فواصل بین ردیفها

و بوته ها به عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرکها و ستونها و... بستگی دارد. ولی در نهایت باید فواصل

را طوری تنظیم کرد که تراکم در واحد سطح از حد معینی تجاوز نکند در غیراینصورت بروز انواع بیماریها و

کمبودها در اثر انبوه بودن شاخ و برگ اجتناب ناپذیر است. چراکه با افزایش شاخ و برگ، دریافت نور برای تمام

بوته ها یکسان نخواهد بود. معمولاً فواصل را طوری تعیین می کنند که تراکم متوسط بوته ها ۲.۵ - ۳ بوته در متر

مربع باشد. البته خیارهای بلند اروپایی حدود ۱.۵ - ۲ بوته در متر مربع هم کافی است .

▪ فواصل کاشت :

فواصل کاشت در سیستم آبیاری جوی و پشته: عرض جوی ۴۰ - cm ۵۰ و عرض پشته حدود cm ۱۰۰ است. بوته

ها در دو طرف جوی و cm ۵ دورتر از لبه جوی کشت می شوند .

با توجه به فواصل گفته شده، فاصله ردیفها در دو طرف جوی ۵۰ - cm ۶۰ و در دو طرف پشته cm ۹۰ خواهد بود.

فاصله بوته ها در روی هر ردیف cm ۴۰ میباشد .

باید دقت کرد که فاصله ردیفها در دو طرف پشته ها از cm ۹۰ کمتر نشود. زیرا در غیر اینصورت نور کافی به بوته

ها نمی رسد و رفت و آمد مشکل میشود .

فواصل کاشت در سیستم آبیاری قطره ای: در آبیاری قطره ای جوی وجود ندارد و بجای آن یک لوله پلاستیکی

که در فواصل معینی دارای سوراخ می باشد برای آبیاری استفاده می شود. ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری

قطره ای بفاصله ۵۰ - cm ۶۰ کاشته میشوند و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی cm ۹۰ فاصله منظور می شود. در

آبیاری قطره ای بجای جوی از یک نوار برجسته خاک که سطح آن حدود ۶ - cm ۱۰ از سطح پشته بالاتر است

ایجد می شود و لوله آبیاری در وسط این نوار خاک قرار می گیرد. عرض نوار خاک برجسته حدود cm ۷۰ است

و بوته ها از هر طرف cm ۱۰ داخل نوار گذاشته میشوند .

البته فواصل گفته شده همیشه ثابت نیستند و در نقاط مختلف بنابر نظر کارشناسان و تولید کنندگان ممکن است

تغییراتی داشته باشند. اکثراً تصور میشود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به

همان نسبت افزایش می یابد. البته این رابطه تا حد معینی درست است ولی همانطوریکه قبلاً هم گفته شد چنانچه

تعداد بوته ها از حد مطلوب بیشتر شود انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و

توسعه بیماریها می گردد و در ضمن در مقدار برداشت نیز تأثیر می گذارد .

در کشت پائیزه که به علت در پیش بودن سرما رشد بوته نسبتاً محدود است توصیه می شود که تراکم بوته را ۱۰%

بیشتر می گیرند و در کشت بهاره که هوا رو به گرمی می رود و بوته ها رشد بهتری دارند تراکم مناسب ۱۰% کمتر

از حد متوسط می باشد .

▪ پوشش خاک :

در آبیاری قطره ای روی خاک را با یک لایه پلاستیک )پلی اتیلن( می پوشانند و دو طرف نوار پلاستیک را حدود

cm ۱۰ زیر خاک می کنند. سپس در محل کاشت بذر روی پلاستیک یک بریدگی مثلثی شکل ایجاد کرده بذر

را زیر بریدگی می کارند. بوته خیار بعد از سبز شدن از محل بریدگی پلاستیک خارج می شود و بقیه قسمتهای

خاک زیر پوشش پلاستیک محفوظ می ماند. پوشش پلاستیک شفاف معمولی باعث حفظ رطوبت و حرارت خاک

می شود. در شرایط عادی درجه حرارت خاک زیر پوشش بطور متوسط ۴ - ۵ ° c از خاک بدون پوشش بیشتر است.

در نتیجه ریشه ها بهتر رشد کرده و نمو خیار تسریع می کنند.درصورتیکه از نوار پلاستیک مشکی یا قهوه ای رنگ

برای پوشش پشته ها استفاده شود از رشد علفهای هرز نیز جلوگیری شده و هزینه وجین بطور قابل ملاحظه ای

کاهش می یابد .

    راهنمای کشت گوجه فرنگی در گلخانه :

▪ کشت گوجه فرنگی در گلخانه

گوجه فرنگی از جمله صیفی جاتی است که به دلایل فراوان کشت آن قابل صرفه است. زیرا این محصول در

غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و آنجا که به صورت اصلی وجود ندارد به صورت رب گوجه باعث

خوشمزگی غذا می شود.به همین دلیل است که در کشت گوجه فرنگی واریته هایی در نظر گرفته شده است که

دقیقا با شرایط مصرف گوجه فرنگی مطابق است .

گوجه فرنگی ریز در اندازه های ۵ تا ۲۰ گرمی و همین طور گوجه فرنگی هایی با اوزان تا ۲۵۰ گرم تولید شده

است که به خاطر استفاده از تکنیک های جدید علاوه بر مقاومت بالا در برابر بسیاری از ویروس ها و بیماری ها

استعداد دوام و تازگی را تا مدت طولانی دارا می باشد. شایان ذکر است که علاوه بر تنوع شکل و اندازه رنگ های

زرد و نارنجی به کمک گوجه فرنگی های قرمز آمده است .

▪ انواع کشت گوجه فرنگی :

حال که تصمیم گرفته اید در گلخانه خود بذر گوجه فرنگی را کشت کنید قبل از هر چیز باید بدانید چه نوع بذری

را انتخاب و تهیه نمائید. بذر گوجه فرنگی را بر اساس نحوه مصرف آن می توان تقسیم بندی نمود زیرا این میوه را

به صورت تازه خوری. رب. سس یا کنسرو می توان مصرف نمود. به همین منظور اولین تقسیم بندی بر اساس تازه

خوری و صنعتی می باشد. در حال حاضر در ایران برای کشت گوجه فرنگی در گلخانه تنها از ارقام تازه خوری

استفاده می شود. دومین تقسیم بندی بر اساس همرسی استوار است . که به سه دسته همرس - غیر همرس و بینابین

تقسیم می شود . معمولا در گلخانه های ایران از واریته های غیر همرس در برداشت های طولانی مدت و از واریته

بینابین در مناطقی که مدت برداشت کوتاه تر است استفاده می شود. سومین تقسیم بندی بر اساس وزن میوه است .

امروزه برای مصرف تازه خوری گوجه فرنگی از گوجه چری با وزن ۵ تا ۲۰ گرم تا گوجه هایی به وزن ۲۵۰ گرم

استفاده می شود. نا گفته نماند که هر چه وزن گوجه فرنگی سنگین تر باشد مدت بیشتری برای رسیدن به باردهی

نیاز دارد .

مثلا گوجه چری که حدود ۵ تا ۲۰ گرم است پس از نشاء حدود ۶۰ روز برای برداشت محصول نیاز دارد. به تازگی

در بازار تولید واریته های دیگری پا نهاده است که کلاستر نام دارد .اصولا چیدن میوه به صورت خوشه ای با

اصطلاح کلاستر خوانده می شود . با پیشرفت تکنولوژی در تولید بذر واریته هایی به بازار معرفی شده است که در

برابر نماتد یا ویروسهایی که در منطقه ای فعال هستند مقاومت داشته و می توان با توجه به مشکلات موجود ارقام

مورد نظر را انتخاب نمود .

▪ طول دوره جوانه زنی :

طول دوره جوانه زنی تا ظهور برگ های لپه ای در سطح خاک معمولا ۶ روز است واز ۴ تا ۶ هفته نشاء آماده انتقال

به زمین اصلی است .

برای اینکه بذر گوجه فرنگی بتواند به خوبی جوانه زده و رشد نماید تا زمان رشد مطلوب بوته بهتر است آن را در

محل خزانه نگهداری نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان صرفه جویی کرد و هم گیاه بتواند در ابتدا

رشد خوبی داشته باشد. به همین منظور قسمتی از گلخانه را برای گلدان های نشاء در نظر گرفته و یا محلی را برای

خزانه انتخاب می کنیم انتخاب گلدان مناسب که حجم ریشه درون آن به خوبی فعالیت کند حائز اهمیت است . دما

رطوبت نور فاصله بوته ها نقش مهمی در رشد یک گیاه سالم در خزانه را دارد . برای مثال سطحی برابر ۱۰ × ۱۰

سانتی متر برای هر بوته باید در نظر گرفت . ضمنا باید از محلهایی استفاده کرد که کاملا ضد عفونی شده و آفات

و بیماری ها در محل نشاء موجود نباشد .

▪ دمای مناسب :

بهترین دما برای جوانه زنی ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد و بعد از جوانه زنی دما را تا ۲۴ درجه در مواقع روز و ۱۸

درجه در هنگام شب تقلیل می دهیم.با توجه به اینکه بیشترین فعالیت ریشه ها در عمق ۳۰ سانتی متری خاک می

باشد قبل از انتقال نشاء های گوجه فرنگی به زمین اصلی باید بسترهای مناسب که تا عمق ۸۰ سانتی متری قابلیت

نفوذ ریشه را داشته باشد محیا نمود در این صورت باید علف های هرز را پیش از انتقال نشاء حذف و پاکسازی

نمود و بخصوص از دو گیاه سس و گل جالیز نباید غافل گردید که این دو مشکلات فراوانی را برای گیاه ایجاد

می نمایند .بهتر است با رویت سس یا گل جالیز آنها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازی نمود آنگاه مواد آلی و

کودهای شیمیایی را در اندازه مناسب و با راهنمایی آزمایشگاه های خاک شناسی تدارک دیده و استفاده نمود .

بهترین Ph برای گوجه فرنگی ۵ / ۵ تا ۸ / ۶ می باشد و تراکم کشت را بین ۲ تا ۵ / ۲ بوته در متر مربع می توان انتخاب

نمود. علاوه بر مسائلی که در مورد تراکم کشت خیار عنوان شد نحوه پایین کشی بوته گوجه فرنگی دلیل دیگری

است برای انتخاب تراکم بوته. شکل بستر را می توان به صورت ذوزنقه که در بالا ۴۰ سانتی متر و در پایین ۷۰

سانتی متر در نظر گرفته و به فاصله حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی تر از یکدیگر روی بستر حفره هایی به اندازه گلدان های

نشاء در ۲ طرف به صورت زیکزاک و یا در یک خط ایجاد نمود. سپس نشاء گوجه فرنگی را در حفره ها قرار داده

و با اضافه کردن خاک یا پیت موس به اطراف آن بوته را در محل انتخاب مستقر کرده و سپس آبیاری نمود تا نفوذ

آب جایگزین هوای اضافی اطراف ریشه گردد .

▪ هرس :

همه می دانیم که هرس به منظور ایجاد تعادل بین رشد بوته شاخ وبرگ و مقدار ریشه و میوه است به همین منظور

بوته گوجه فرنگی را تا زمانی که به ۳۰ سانتی متری نرسیده است هرس نمی کنیم و اجازه می دهیم رشد خود را

انجام دهد زمانی که ارتفاع بوته به ۳۰ سانتی متری رسید اولین هرس را انجام می دهیم. این هرس شامل حذف گل

ها و شاخه های فرعی است پس از انجام این مرحله هرس در تمام طول رشد بوته تمام شاخه های فرعی را حذف

می کنیم و در کشت های کوتاه مدت بعد از رسیدن بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری بوته را به صورت دو شاخه به

نخ های مهار می بندیم. با انجام این کار دیگر نیازی به پایین کشی بوته نیست .بر اساس تجارب کیفیت و میزان

محصول بوته ای که پایین کشیده شده است بهتر و بیشتر است بدیهی است پس از رسیدن این دو شاخه به ارتفاع

مفید گلخانه جوانه انتهایی آن را حذف می کنیم تا گل های موجود در بوته به میوه تبدیل شود. پس از برداشت

محصول این بوته ها از گلخانه حذف شده و زمین برای کشت بعدی آماده می شود . البته کشاورزان با تجربه جهت

همسان کردن اندازه میوه ها بر اساس بضاعت گیاه و نوع واریته گلها و یا میوه های اضافی بر روی خوشه را هرس

می کنند و به تعداد مشخصی از گلها اجازه می دهند تا به میوه برسند . گوجه فرنگی گیاهی است اتوگارد که معمولا

قبل از باز شدن گل تلقیح گل صورت گرفته است. به همین دلیل به ندرت می توان در شرایط خاص تلقیح خارجی

را در آن مشاهده نمود .

▪ تلقیح :

در فضای گلخانه هیچ گونه عامل محرکی مانند باد و یا حشرات برای تلقیح وجود ندارد برای رفع این مشکل می

توان به چند طریق عمل کرد. اول استفاده از زنبورهای مخصوص که عمر آنها فقط یک فصل استو به طور غیر

مستقیم باعث شک به گیاه شده و عمل لقاح را باعث می گردد. دوم استفاده از ویبراتورهای برقی است که در هر

دو یا سه روز یکبار با لرزش خوشه ها عمل لقاح را صورت می دهد. راه سوم این است که می توان در کشت

زمستانه از هرمن تلقیح کننده استفاده نمود. و بالاخره راه چهارم این است که با ایجاد شک در سیمهای مهار و یا

ضربه مستقیم بر روی گلها باعث گرده افشانی یا در نهایت عمل تلقیح گردیم. نکته حائز اهمیت در عمل تلقیح

گلهای بوته گوجه فرنگی دمای موجود در گلخانه می باشد که باید بین ۲۰ تا ۲۵ درجه بوده و رطوبت آن نیز کم

باشد .

▪ زمان تلقیح :

بهترین زمان برای این کار بین ساعات ۱۱ تا ۲ بعد از ظهر می باشد که فضای گلخانه از رطوبت کمتر و دمای بیشتری

برخوردار است به همین خاطر امکان تلقیح در دمای ۲۸ تا ۳۰ درجه کاهش می یابد و در دمای ۱۳ تا ۱۵ درجه

امکان تلقیح وجود ندارد و عدم تلقیح گل ریزش گل را در پی خواهد داشت. به هر حال پس از تلقیح گل میوه بین

۱۸ تا ۳۵ روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت باشد ٫ و حالا بوته گوجه فرنگی به زمان ثمر دهی خود رسیده و در

این مرحله باید به گونه ای برخورد نمود که حداکثر برداشت را کسب کرد. زمانی که برگ های نزدیک به هر

خوشه میوه چیده می شود میوه امکان بهتری برای رنگ گیری پیدا می کند. نکته قابل ذکر دیگر اینکه بدیهی است

۵۰ درصد خوشه میوه رنگ بگیرد و ۵۰ درصد دیگر از حالت سبز بودن تغییر رنگ داده و رفته رفته قرمز خواهد

شد. بنابراین در صورتی که نیمی از خوشه واریته کلاستر به رنگ نهایی در آمده باشد می توان ان را چید و به بازار

عرضه نمود. چنانچه مسافت مزرعه تا بازار کم باشد و نیمه سبز خوشه فرصت رنگ پذیری نداشته باشد می توان از

محلی که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغییر رنگ گوجه دارد استفاده نمود. در صورتی که واریته ها به صورت

کلاستر و یا همرس نباشد بهتر است گوجه های رسیده را در زمان خاص خود برداشت کرد. مسلما اندازه گوجه

فرنگی هر چقدر درشت تر باشد زمان تبدیل گل به میوه و رسیدن آن هم طولانی تر خواهد بود. امروزه بسیاری از

کشاورزان به خاطر تقاضای مناسب مصرف کننده تمایل زیادی به کشت گوجه های چری دارند و این به دلیل میزان

باردهی فراوان رنگ های قرمز صورتی و زرد و شکل های مختلف آن است که باعث قیمت بالای این واریته شده

است. زمانی که بوته ها به سقف مفید گلخانه می رسند لازم است برگ های پائین را هرس نمود و اگر نخ ها به

صورت قرقره ای به سیم آویزان است می توان با بازکردن ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر از نخ قرقره در یک جهت نخ ها را

روی سیم حرکت داده که این عمل باعث می شود ساقه از پائین روی بستر و یا شاسی های مخصوص قرار گیرد و

انتهای بوته در فاصله ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری سقف مفید گلخانه برسد. این روش به کشت دراز مدت مربوط می شود .

    آموزش پرورش توت فرنگی

▪ تاریخچه توت فرنگی :

توت فرنگی میوه ای نسبتا جدید است که تا ۲۵۰ - ۳۰۰ سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد

استفاده دارویی داشته است .

در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگی های وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک

گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگلهای شمال ایران توت فرنگی وحشی بطور فراوان یافت می شود. بنظر می رسد

که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد .

▪ مشخصات گیاه شناسی و ارقام موجود توت فرنگی :

توت فرنگی از جنس فراگاریا و گونه رژا بوده که امروزه از گونه های شیلنسیس و هیبرید بین ایندو یعنی اناناس

استفاده زراعی می گردد .

برگها مشتمل بر سه برگچه خشن و کرک دار برنگ سبز تیره بوده که در برخی از ارقام شفاف می باشند. ساختمان

گل شامل ۵ گلبرگ سفید که در قسمت تحتانی خود به یک زائده کوچک متصل است،

کاسه گل شامل ۵ کاسبرگ سبز رنگ بوده که در قسمت تحتانی تقریبا به یکدیگر جوش خورده می باشند .

تعداد کاسبرگها در برخی از ارقام زراعتی ممکن است بیش از ۵ عدد باشد .

پرچمها به تعداد ۲۰ عدد یا کمی بیشتر یا کمتر است .

مادگی به تعداد زیاد و بصورت مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و در مجموع و همراه با نهنج فرم نسبتا

کشیده ای را تشکیل می دهد .

مادگی از فندقه های جدا از یکدیگر که هر کدام دارای تخمدان با شکل راست و کوتاه می باشد تشکیل شده

است .

در هر تخمدان یک تخمک وجود دارد و در واقع بذر به تعداد فندقه ها تولید می شود .

گل در واقع دو چنسه و پس از تلقیح گلبرگها ریزش کرده و نهنج بتدریج رشد و گوشتی شکل می گیرد و میوه

بمرور زمان آبدار شده و از حالت اسیدی به قندی تبدیل می شود. اگر لقاح ناقص باشد تعداد فندقه ها محدود و چه

بسا تقارن میوه حفظ نمی شود .

ارقام توت فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته هایی که در سال یکبار میوه می دهند و ارقام چهار فصله که در

سال بیش از یکبار میوه می دهند، تقسیم می گردند .

مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلت، اسیتا، کاتس کیل، فرسنا

ارقام چهار فصله: این ارقام بسیار قوی الرشد و خزنده بوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز

میوه می دهند. میوه ها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می شوند .

ارقام چهار فصله مانند: استرا، هومی جنتو می باشد .

▪ ازدیاد توت فرنگی :

ازدیاد بطریق جنسی و غیر جنسی صورت می گیرد .

الف( ازدیاد جنسی :

ازدیاد توت فرنگی بوسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتا تولید ساقه رونده نمی کنند و یا ارقامی که ساقه

های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده می شود .

ب( ازدیاد غیر جنسی :

در ازدیاد غیر جنسی که تقسیم بوته خوانده می شود بوته هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند پس از خارج

کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می باشند تقسیم کرده و سپس آنها را در محل

اصلی نشاء می کنند .

در این روش باید از بوته های سالم پایه های مادری استفاده گردد .

روش ازدیاد از طریق ساقه های رونده بدین صورت می باشند که پس از ریشه دار شدن ساقه های رونده در تابستان

از بوته مادری جدا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می

دهند .

▪ شرایط خاک و شرایط محیطی رشد توت فرنگی :

توت فرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است با این وجود خاکهای عمیق نرم با بافت شنی

رسی را ترجیح می دهد .

مناسب برای توت فرنگی ۵ / ۵ تا ۵ / ۶ می باشد . ph بهترین اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد عارضه

کلروز یا زرد شدن برگها بروز خواهد کرد .

از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول دهی مناسب خواهد داشت .

در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در

ارتفاع ۴۰۰ تا ۸۰۰ متری از سطح دریا می تواند رشد مناسبی داشته باشد .

نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می تواند تا ۵ - درجه سانتی گراد را تحمل نماید ولی با پوشش ویژه تا

- ۱۸ درجه سانتی گراد را متحمل است .