نام زلزله تصويري از ساختمان‌هاي تخريب شده و انسان‌هاي آواره يا زير آوار مانده را در ذهن تداعي مي‌كند، اگرچه اين‌روزها در ايران نيازي به تصوير ذهني نداريم، زلزله اخير كرمانشاه باري ديگر چهره زشت و دردناك اين فاجعه طبيعي را برايمان يادآورشد، تصويري كه كراهت آن به واسطه بي‌مسئوليتي و بي‌توجهي در ساخت و ساز ساختمان‌هاي مسكوني، بيمارستان‌ها و مدارس غيرقابل تحمل شده‌است.
در وب‌سایت سازمان زمین‌شناسی آمریکا، ژاپن و اندونزی به عنوان زلزله‌خیز‌ترین کشورهای جهان معرفی شده‌اند و از ایران و چین به عنوان کشورهایی یاد شده است که در طول تاریخ زلزله در آنها فجایع و خسارات مالی و جانی زیادی به بار آورده است. به گفته این سازمان چین و ایران هر دو در مناطق جغرافیایی واقع شده‌اند که از نظر فعالیت‌های لرزه‌ای به شدت فعال هستند و زلزله‌های فاجعه بار زیادی در آنها رخ داده‌است.
جنیس راجر مهندس سازه شرکت بین‌المللی ژئوهزاردز که در مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و زیرساختارها به کشورهای در حال توسعه کمک می‌رساند معتقد است آمار بالای مرگ و میر در مناطقی که مملو از ساختمان‌هایی غیر مقاوم است، امری غیرعادی نیست. در واقع این روزها دیدن ساختمان‌سازی‌های وسیع در شهرهای مدرن بدون درنظر گرفتن تخصص مهندسی، کد‌های ساختمان‌سازی یا طراحی مقاوم در برابر زلزله به پدیده‌ای عادی تبدیل شده است.
راجر می‌گوید جزئیات مقاوم‌سازی در برابر زلزله از ساختمانی به ساختمان دیگر متفاوت است اما اصول کلی ساخت ساختمان ایمن این سه گزینه هستند:
بنای ساختمان روی بستری سنگی باشد نه رسوبی
ساختمان‌ها به یکدیگر پیوسته باشند تا به راحتی واژگون نشوند
متناسب با موقعیت جغرافیایی، از فولاد یا ماده مقاوم مشابه دیگری برای مقاوم‌سازی ساختمان‌های بتنی استفاده شود
«نزدیکی» به خط گسل نیز می‌تواند شهر‌ها را در معرض خطر ویرانی ناشی از زلزله قرار دهد؛ دیگر عواقب ناشی از بنای ساختمان «روی» گسل زلزله را خودتان حدس بزنید؛ نه بهتر است در عکس‌های زلزله کرمانشاه به وضوح آن را مشاهده کنید.
پدیده‌های جغرافیایی زیادی وجود دارند، که علاوه بر «بنا شدن ساختمان روی گسل زلزله» می‌توانند شدت خسارات ناشی از زمین‌لرزه را تشدید کنند. اما یک شاخص بسیار ساده در جهان وجود دارد که سایمون کلمپرر لرزه‌شناس دانشگاه استنفورد معتقد است به راحتی و بدون هزینه می‌توان از آن برای ارزیابی خطرات ناشی از وقوع زلزله استفاده کرد: میزان درآمد خالص شهر‌ها و خانواده‌ها.
به اعتقاد وی با تخمین میزان فقر در شهر‌هایی که با رشد سریع جمعیت مواجهند می‌توان به راحتی حدس زد که ساکنان این شهر توان پرداخت هزینه اقامت در خانه‌ای مقاوم در برابر زلزله را ندارند و در پناهگاه‌هایی ساده و ابتدایی سکونت پیدا خواهند کرد. با دانستن این موضوع می‌توان مناطق آسیب‌پذیر را به راحتی شناسایی کرد؛ حال در برخی از کشورها از این شاخص برای جلوگیری از تلفات ناشی از زلزله‌های آینده استفاده می‌شود و در کشوری دیگر از این اطلاعات برای ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت و ناامن تا به خانواده‌هایی که توان مالی کافی ندارند فروخته شوند.
جلوگیری از وقوع زلزله امکان‌پذیر نیست، دست‌کم علم بشر تا به امروز به حدی نرسیده که چنین امکانی قابل تصور باشد، اما سال‌ها است که کشورهایی مانند ژاپن که در معرض وقوع مداوم زمین‌لرزه قرار دارند، معماری و شهرسازی خود را روی خط ساخت بناهای مقاوم در برابر لرزه‌های زمین قرار داده‌اند و همین موضوع آمار مرگ و میر ناشی از زلزله را در این کشورها کاهش داده است.
خوشبختانه دست‌کم در دیگر کشورهای جهان از دانشمندان، مهندسان و معماران خواسته می‌شود تا با تلاش فراوان و دانش و تخصصی که در اختیار دارند از فناوری‌های هوشمندانه در زمینه ساخت و ساز‌های شهری مقاوم استفاده کنند تا از مقاومت ساختمان‌های مسکونی و برج‌های بلند در برابر زلزله‌های شدید یا خفیف اطمینان حاصل کنند تا ساکنان این ساختمان‌ها از هر نوع آسیب ناشی از زلزله یا حتی دیگر بلایای طبیعی، در امان بمانند.
این ۱۰ ساختمان برگزیده سازه‌هایی هستند که در بنای آنها از انواع مختلفی از فناوری‌های خنثی‌سازی لرزه استفاده شده‌است، که برخی از آنها جدید و در مرحله آزمایش هستند اما تمامی آنها هدف یکسانی را دنبال می‌کنند: حفظ جان انسان‌ها.
ساختمان یوتا استیت کپیتول
این ساختمان دولتی به دلیل حساس بودن در برابر زلزله در سال ۲۰۰۷ به سیستم عایق سازی مجهز شد که شامل ۲۸۰ جداساز پایه لاستیکی روکش‌دار است که به شکل یک شبکه به کمک صفحات فولادی در پی ساختمان نصب شده‌اند. در صورت وقوع زلزله، این جداساز‌های پایه به صورت عمودی مقاوم شده و به ساختمان کمک می‌کنند تا به آرامی به جلو و عقب حرکت کند، این به آن معنی است که پی ساختمان و نه خود سازه به آرامی حرکت می‌کند و از تخریب سازه جلوگیری می‌شود.
فرودگاه بین‌المللی صبیحه گوکچن
شهر استانبول در میانه سه صفحه تکتونیکی واقع شده‌است که هرلحظه می‌توانند زلزله‌ای بزرگ و ویرانگر را ایجاد کنند. از این رو فرودگاه بین‌المللی صبیحه نه تنها می‌تواند در برابر زلزله‌ای ۸ ریشتری مقاومت کند، بلکه به گونه‌ای طراحی و بنا شده‌است که پس از وقوع چنین زلزله‌ای می‌تواند بلافاصله کار خود را از سر بگیرد. در بنای این سازه از عایق‌های اصطکاکی سه‌گانه‌‌ای استفاده شده‌است که به ساختمان کمک می‌کنند تا در زمان وقوع زلزله سرپا باقی بماند.
تایپه ۱۰۱
این بنا که به مرکز تجاری جهانی تایپه نیز شهرت دارد، آسمانخراشی واقع در منطقه تایپه در چین است که در سال ۲۰۰۴ به عنوان یکی از مرتفع‌ترین ساختمان‌های جهان شناخته می‌شد. در بنای این سازه از مقادیر زیادی دمپر یا تعدیل کننده ارتعاش یا میراگر برای مقاوت در برابر طوفان‌ها و زمین‌لرزه‌ها استفاده شده‌است. در نزدیکی بالای این بنا گویی حجیم قرار گرفته که با استفاده از کابل‌های فولادی در بنا معلق است و در زمان وقوع زلزله این توده معلق مانند یک آونگ عمل کرده و در جهت مخالف حرکت سازه حرکت می‌کند و به این شکل اثر ارتعاشات و انرژی زلزله یا طوفان را خنثی می‌کند. درواقع بزرگترین میراگر جهان با وزنی برابر ۷۳۰ تن در قلب این ساختمان قرار گرفته‌است.
برج خلیفه
این مرتفع‌ترین سازه مصنوعی و دست‌ساز بشر که در دوبی امارات واقع شده، توانایی تحمل زلزله‌ای به شدت ۵٫۵ تا ۷ ریشتر را دارد. این سازه بخشی از توانایی بالای مقاومت در برابر لرزه‌های زمین را مدیون معماری اسلامی است که با الهام از مناره‌های مارپیچ ساخته شده‌است. زلزله‌ای ۵٫۹ ریشتری که در سال ۲۰۰۸ در ایران رخ داد این ساختمان را نیز لرزان اما نتوانست به آن آسیبی وارد آورد.
برج یوکوهاما
این بنا که دومین ساختمان مرتفع در ژاپن به شمار می‌رود، در منطقه‌ای به شدت زلزله‌خیز واقع شده‌است اما ژاپنی‌ها همیشه ساختمان‌های خود را به تمامی تجهیزات امنیتی زلزله مجهز می‌کنند. این بنا روی غلطک‌های ساخته شده تا در زمان وقوع زلزله، به جای لرزیدن، روی غلطک‌ها بلغزد. همچنین در ساخت این بنا از مواد انعطاف‌پذیری استفاده شده تا اگر زلزله‌ای شدید اتفاق افتاد، ساختمان به جای درهم خورد شدن، خمیده شود.
برج بانک آمریکا
این بنا که در لس‌آنجلس کالیفرنیا واقع شده یکی از مرتفع‌ترین سازه‌ها در ایالت زلزله‌خیز کالیفرنیا به شمار می‌رود، اما در عین حال به شکلی بنا شده که می‌تواند در برابر زلزله ۸٫۳ ریشتری مقاومت کند، یعنی زلزله‌ای شدید‌تر از زلزله گسل سن‌آندریاس.
هرم ترانسمریکا
این هرم که مرتفع‌ترین آسمانخراش سانفرانسیسکو به شمار می‌رود نیز از توانایی‌های مقاومتی بالایی دربرابر زلزله برخوردار است. این هرم روی بنایی از فولاد و بتن ساخته شده که می‌تواند در زمان زلزله به حرکت درآید و از تخریب سازه جلوگیری کند. همچنین از سازه‌های موربی در بخش‌های مثلثی ساختمان استفاده شده تا کل سازه مقاوم‌تر شود. استفاده از همین تکنیک‌های ساده تخفیف دهنده لرزه باعث شد تا این هرم در زلزله ۷٫۱ ریشتری سال ۱۹۸۹ به مدت یک دقیقه مداوم بلرزد، اما کوچکترین آسیبی نبیند.
برج‌های پتروناس
این دو برج که تا سال ۲۰۰۴ با عنوان بلند‌ترین ساختمان‌های جهان شناخته می‌شدند، در کوالالامپور بنا شده‌اند و کاملا ضد زلزله‌هستند. طول پل میان این دو برج را می‌توان در صورت نیاز کوتاه یا بلند کرد تا به این شکل باد نتواند فشار اضافی به برج‌ها وارد آورد.
برج جنوبی وان رینکون هیل
این برج مسکونی نیز در سانفرانسیسکو واقع شده و برای محافظت از آن در برابر زلزله و بادهای شدید، در ساخت آن از دمپرهای آبی استفاده شده‌است. این بنا همچنین از بست‌های مقاوم در برابر خمیدگی برخوردار است که به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا ساختمان بتواند در برابر بارهای جانبی چرخشی، عموما بارهای ناشی از زلزله مقاومت کند.
مرکز سیتی‌کورپ
این ساختمان اداری ضدزلزله در منهتن آمریکا ساخته شده‌است که در ابتدا چندان در برابر فشار ناشی از وزش باد مقاوم نبود از این رو دمپر جرمی بتنی ۴۱۰ تنی برای تثبیت سازه داخلی این بنا به آن افزوده شد تا اثر فشار باد و زلزله به کمک آن خنثی شود.
ارسال نظر