خطر در کمین ۳۲۰ ساختمان بزرگ مشهد

بعد از آتش‌سوزی در برج سلمان مشهد و یکی دیگر از ساختمان‌های بلند این شهر جلساتی تشکیل شد و درهمان روزها موضوع مبحث 22 مقررات ملی ساختمان پیش کشیده شد مبحثی که در آن بر رعایت ایمنی ساختمان تأکیدهای زیادی انجام گرفت. این مبحث شامل مواردی از قبیل نظام‌های اداری (که مربوط به نگهداری ساختمان، وظایف مسئول نگهداری، مصالح و تجهیزات و... می‌شود)، معماری و سازه، نور،تهویه و شرایط سکونت، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات بهداشتی، تأسیسات برقی، تأسیسات گاز ساختمان، حفاظت در برابر حریق و آسانسورها و پلکان برقی است.

به گزارش روزنامه خراسان، سؤال اینجاست که مبحث 22 مقررات ملی ساختمان و موضوع ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه در مشهد به چه میزان اجرا می‌شود؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال، با تعدادی از مسئولان استان خراسان رضوی به گفت وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

از ویرایش مبحث 3 مقررات ملی تا اجرا

معاون آموزش و پیشگیری آتش‌نشانی استان خراسان رضوی، آتش پاد دوم غلامحسین حاجی‌زاده درباره اجرای آیین‌نامه‌های مربوط به ایمنی ساختمان‌های بزرگ به خراسان رضوی گفت: در زمان آتش‌سوزی در برج سلمان که به علت ضعف در ساخت نما اتفاق افتاد هیچ‌گونه آیین‌نامه‌ای درباره نمای ساختمان وجود نداشت و بعد از آن بود که آیین‌نامه‌ای از سوی سازمان برنامه وبودجه ابلاغ شد که از آن تاریخ به بعد، نماهای کامپوزیت باید طبق این آیین‌نامه نصب شوند و همچنین کامپوزیت‌هایی که نصب می‌شود باید از نوع نسوز یا دیرسوز باشد و از طرفی باید نصب آن‌هم توسط کسانی انجام شود که گواهی نامه فنی را دریافت کرده اند. وی افزود: مرکز تحقیقات راه و ساختمان هم در زمینه ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه اقداماتی را انجام داده است. این مرکز امروز به نماهایی اجازه استفاده در ساختمان داده است که دارای گواهی نامه فنی باشند. اخذ این گواهی نامه تا قبل از ابلاغ آیین‌نامه از سوی سازمان برنامه وبودجه اجباری نبود و همین موضوع باعث به وجود آمدن اشکالاتی در ایمنی ساختمان شده بود که با ابلاغ این آیین‌نامه یکی از مشکلات موجود برطرف شد.

معاون آموزش و پیشگیری آتش‌نشانی استان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: بعد از آتش‌سوزی دو برج بلند درمشهدبا هدف پیشگیری از اتفاقات مشابه در ساختمان‌های بلندمرتبه، ویرایش مبحث 3 مقررات ملی آغاز شد و در ابتدای سال 1396 این مبحث به سازمان‌های مربوط ابلاغ و در تیرماه امسال اجرایی شد که در این مقررات جدید موضوعاتی از قبیل نما و مدیریت مورد توجه قرار گرفت و تعداد زیادی از نقاط ضعف موجود در این مبحث برطرف شد که این اصلاحات باعث می‌شود که دست نظام‌مهندسی و آتش‌نشانی در کنترل ساختمان‌های در حال ساخت بیشتر باز باشد.

320 ساختمان بزرگ ناایمن در مشهد

آتش پاد دوم غلامحسین حاجی‌زاده درباره ساختمان‌هایی که درگذشته ساخته‌ شده و مجوز بهره‌برداری گرفته است، گفت: تعداد ساختمان‌هایی که شامل این موضوع می‌شود در مشهد به عدد 320 می‌رسد. درباره ایمنی این ساختمان‌ها حتی بدیهی‌ترین اقدامات اولیه را انجام نداده‌اند و هیچ قانون مدونی مبنی بر اصلاح این ساختمان‌ها که الزام اجرایی داشته باشد وجود ندارد. جایگاه‌های قانونی و مسئولان رسیدگی کننده به این موارد از جایگاه اجرایی مناسب و قدرتمندی برخوردار نیستند.

وی تاکید کرد: البته درباره این نوع ساختمان‌ها باید یادآور شوم که توسط شورای شهرمشهد یک آیین‌نامه به تصویب رسیده است که به مالکان این ساختمان‌ها ابلاغ‌شده و این افراد را به تجهیز ساختمان‌هایشان به وسایل ایمنی ملزم کرده است اما به دلیل این که این آیین‌نامه ابلاغی، آیین‌نامه‌ای کشوری نبوده و از قدرت الزام‌آوری بالایی برخوردار نیست، بسیاری از مالکان از تجهیز ساختمان‌ها خودداری و تنها تعداد اندکی از این افراد اقدام به تجهیز آن‌ها می‌کنند. به همین دلیل روند اصلاح این ساختمان‌ها با کندی پیش می‌رود. ما در مشهد تعداد زیادی هتل، بازار و ساختمان بزرگ داریم که 30 یا 40 سال پیش‌ساخته شده، اما این اماکن هیچ الزامی به گرفتن تأییدیه امنیت از آتش‌نشانی ندارند و هرسال تنها برای ترمیم یا رنگ‌آمیزی اقدام می‌کنند و باید درباره این اماکن یادآور شویم که اگر به امور رسیدگی نشود اتفاقات ناگواری رخ خواهد داد. اگر به مسائل مربوط به ایمنی این ساختمان‌ها بی‌توجه باشیم، با توجه به اهمیت مشهد در سطح بین‌المللی به‌واسطه حضور زائران در این شهر باید منتظر حوادث ناگواری باشیم.

دو اصل فراموش‌شده

معاون آموزش و پیشگیری آتش‌نشانی استان خراسان رضوی با ضروری دانستن لزوم آموزش ساکنان هر ساختمان و تجهیز ساختمان گفت: قبل از ورود آتش‌نشانی به محل حادثه امکانات ساختمان و آموزش دو اصل هستند که می‌توانند کمک بزرگی به جلوگیری از حوادث داشته باشند اما متأسفانه این دو اصل فراموش‌شده‌اند و در زمان بروز حادثه و وارد آمدن خسارات به این‌گونه ساختمان‌ها نوک پیکان انتقادات به‌سوی آتش‌نشانی‌هاست. درصورتی‌که باید توجه داشت که دو اصل اول آموزش ساکنان و امکانات ساختمان است و حضور آتش‌نشان‌ها به عنوان سومین رکن اصلی در هنگام بروز حادثه است. ما بارها به مسئولان اعلام کرده ایم که ساکنان این ساختمان‌ها و بازارها باید آموزش‌های لازم را ببینند اما آیین‌نامه‌ای مبنی بر اخذ تاییدیه و گواهی نامه سالانه از آتش‌نشانی وضع نشده است و درنتیجه بازارها و ساختمان‌های بزرگی که ساخته‌شده‌اند حتی اگر از لحاظ امنیت اشکالات زیادی داشته باشند هیچ الزامی به انجام اقدامات پیشگیرانه و تجهیز ساختمان‌ها به وسایل آتش‌نشانی ندارند.حاجی‌زاده گفت: قبلاً بعضی از مباحث در مقررات ملی ساختمان وجود داشت که اگرچه درباره یک موضوع صحبت می‌کرد اما در اجرا دو مطلب متناقض را بیان می‌کرد. بعد از بررسی‌هایی که انجام شد امروز شاهد این ماجرا هستیم که این ضوابط یکپارچه‌شده است مثلاً درباره ارتفاع نرده‌ها، مبحث 4 مقررات ملی ارتفاع نرده‌ها را 80 سانت اعلام می‌کرد و در مبحث سه مقرارت ملی ساختمان ارتفاع نرده 90 تا یک متر و 10 سانتی متر اعلام شده بود که هر دو مورد هم لازم‌الاجرا بود که موارد این‌چنینی اصلاح شد.

مجوزهایی که تأثیر اجرایی چندانی ندارد

همچنین امیر عزیزی مدیربحران شهرداری مشهد در ابتدا به تشریح ماده 54 قانون امداد و نجات کشور پرداخت و گفت: «درباره ایمنی اماکن در ماده 54 قانون امداد و نجات کشور که در سال 1382 توسط هیئت‌وزیران، مصوب شده آمده است که ساختمانی که در آن 25 نفر زندگی کنند یا 25 نفر در آن رفت‌وآمد داشته باشند یا بالای شش طبقه ارتفاع داشته باشد باید در آن محل گروه مدیریت بحران تشکیل شود.»عزیزی خاطرنشان کرد: «در کشور ما نظارت بر ایمنی ساختمان به دو بخش تقسیم می‌شود 1- نظارت قبل از ساخت و بهره‌برداری 2- نظارت بعد از بهره‌برداری. درباره نظارت بر ساختمان‌ها قبل از ساخت و بهره‌برداری نظارت‌های جامعی وجود دارد اما بعد از بهره‌برداری، ساختمان دیگر کنترل و مدیریتی وجود ندارد یا این کنترل‌ها به‌صورت بسیار ضعیف اجرایی می‌شود. بعد از اتمام مراحل ساخت، اگر سیستم‌های تأمین‌کننده ایمنی از قبیل سیستم اطفای حریق از کار بیفتد هیچ‌کس پیگیر تعمیر آن نیست و به عبارتی سیستم‌های ایمنی در ساختمان‌ها از دید مالکان آن ساختمان‌ها امری بی‌اهمیت است.»وی در ادامه خاطرنشان کرد: «یکی از موارد جالب‌توجه درباره ایمنی در ساختمان‌ها به‌صورت کلی، این موضوع است که هم اکنون مجوزهایی از سمت دادستانی به شهرداران همه مناطق ابلاغ‌شده است و طبق این مجوزها شهرداران می‌توانند از ادامه فعالیت هر ساختمانی که ازنظر ایمنی ایراد دارد جلوگیری کنند یا این که خود شهرداری وارد عمل شود و آن ایراد را برطرف و صورت حساب مذکور را با 15 درصد جریمه برای مالک ارسال کند. این‌یکی از رویکردهاست که هم قانونمند است هم قابل‌اجرا. اگرچه این اختیار به شهرداران مناطق مختلف داده‌شده است ولی چندان تأثیری در ایمن‌سازی ساختمان‌های بزرگ نداشته است و بعضی از شهروندان به هر طریقی که شده این قانون را دور می‌زنند و درنتیجه این اختیار بخشی به شهرداران هم، کار به‌جایی نمی‌ رسد.»

طرح دوام در مشهد اجرایی شد

عزیزی در ادامه از رونمایی طرح «دوام» طی ماه های گذشته خبر داد و گفت: در راستای کمک به ایمن‌سازی ساختمان‌ها طرح دوام اماکن را چند ماه پیش رونمایی کردیم. دوام در اصل مخفف داوطلبان اضطراری محلات است که مختص چند مجموعه است که شامل اول ) مجتمع‌های مسکونی که بیست واحد به بالا دارند دوم) مساجد، سوم) مجتمع‌های مسکونی و چهارم) مدارس است. در هرکدام از این موارد چهار نفر را به‌عنوان نماینده انتخاب کرده‌ایم و به آن ها آموزش مدیریت بحران می‌دهیم. این چهار نفر به‌عنوان رابط بین ما و مجتمع‌هایشان هستند و بعد از آموزش به شناسایی نقاط ضعف درباره ایمنی محل فعالیتشان می‌پردازند و این نکات را برای رسیدگی، به مدیریت بحران شهرداری‌ها اعلام می‌کنند.وی افزود: در این روش خود مردم مشکلات ایمنی محل سکونت خودرا حل می‌کنند و این طرح در نقاط مختلف به‌صورت نمونه اجرا شده است و امیدواریم به‌زودی در تمام شهر مشهد اجرا شود.عزیزی خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات دیگر ما اجرای مانور به‌صورت کاملاً شهروندی است. با این هدف که مشارکت شهروندان را به‌صورت واقعی داشته باشیم و این آگاهی را به مردم منتقل کنیم که هر شهروند می‌تواند عضوی از اعضای گروه‌های مدیریت بحران باشد و با آموزش‌های این‌چنینی است که ما می‌توانیم شاهد کمترین خسارات درزمان وقوع حادثه یا در شرایط بحرانی باشیم.

ایمنی ساختمان‌ها نیازمند همکاری عموم مردم است

راه و شهرسازی یکی ازاداراتی است که وظیفه رسیدگی به ایمنی ساختمان‌های بزرگ را بر عهده دارد. احسان فرشته پور، رئیس اداره نظام‌مهندسی و مقررات ملی ساختمان اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی درباره وظایف این اداره کل گفت: وزارت راه و شهرسازی باهدف بالا بردن ایمنی ساختمان‌های بزرگ اقدامات زیادی را تا امروز انجام داده که یکی از آن ها ابلاغ ویرایش جدید مبحث سوم مقررات ملی ساختمان است.

فرشته پور درباره مبحث 3 مقررات ملی ساختمان گفت: مبحث سوم به ایمنی ساختمان‌ها در برابر حریق می‌پردازد که آخرین ویرایش آن در سال 1392 انجام شد و بعد از حریق و آتش سوزی‌هایی که اتفاق افتاد مبحث سوم مقررات ملی ساختمان چاپ و در تیرماه امسال ابلاغ و اجرایی شد. در همین راستا کلاس‌های آموزشی را داشتیم و بحث بازرسان ابلاغاتی را داشته‌ایم.

وی افزود: ویرایش جدید مبحث سوم اتفاقات خوشایندی را درزمینه مقابله با حریق و ایمنی به دنبال دارد و اقدام دیگری که در این باره انجام شد پرداختن به موضوع صلاحیت بازرسان این ساختمان‌ها بود که موردبررسی قرار گرفت.
در همین راستا درباره مبحث 22 ساختمان جلساتی را با شرکت گاز گذاشته‌ایم و سعی داریم در زمینه‌های دیگر هم اقداماتی را انجام دهیم.

فرشته پور خاطرنشان کرد: اجرایی کردن مبحث 22 مقررات ملی ساختمان به فرهنگ‌سازی‌هایی در بین مردم نیاز دارد و در خلال این فرهنگ‌سازی‌ها باید عموم مردم را به همکاری با سازمان‌های مجری ترغیب کنیم.

رئیس اداره نظام‌مهندسی و مقررات ملی ساختمان راه و شهرسازی استان تصریح کرد: تا امروز ما گام‌به‌گام فعالیت‌هایی انجام داده‌ایم و مقررات ایمنی را از ساختمان‌های بلند و ویژه شروع کرده‌ایم و به‌مرورزمان این مقررات را در ساختمان‌های کوچک‌تر هم اجرا می‌کنیم.

از ادامه فعالیت ساختمان‌های ناایمن جلوگیری می‌شود

همچنین فرامرز ذوقی معاون فنی سازمان نظام‌مهندسی ساختمان خراسان رضوی درباره اقدامات انجام‌شده در زمینه ایمن‌سازی ساختمان‌های بزرگ به خراسان رضوی گفت: سازمان نظام‌مهندسی ساختمان به همراه دیگر سازمان‌ها باهدف بررسی ایمنی ساختمان‌های بزرگ و بلندمرتبه بعد از حوادثی که در مشهد و کشور در این اماکن اتفاق افتاد شروع به ارزیابی مجدد مقررات مربوط به ساختمان‌های بلندمرتبه و بزرگ کرد.ذوقی درباره ساختمان های بلندمرتبه گفت: به ساختمان‌هایی بلندمرتبه می‌گوییم که زیربنای آن از پنج هزار متر یا طبقات آن از 10 سقف بیشتر باشد. ما به‌عنوان یکی از مسئولان رسیدگی به ایمنی این ساختمان‌ها بازدیدهایی را در شهر با کمک شهرداری و آتش نشانی و دیگر نهادهای مسئول انجام داده‌ایم و نقاط ضعف این ساختمان‌ها شناسایی‌شده است.

بعد از شناسایی طی چند مرحله به مالکان یا ساکنان تذکراتی داده و آسیب‌های موجود در این ساختمان‌ها اعلام‌شده است. در ادامه برای رفع این آسیب‌ها مهلتی به مالکان داده شد که بعضی از مالکان این فرصت را غنیمت دانستند و اشکالات را برطرف کردند و بعضی دیگر هم در حال برطرف کردن اشکالات موجود هستند.معاون فنی نظام‌مهندسی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: باوجود شناسایی اشکالات مربوط به ایمنی در بسیاری از این ساختمان‌ها بازدیدهای ما همچنان ادامه دارد و چنان چه ساختمانی قادر به برطرف کردن مشکلاتش نباشد این امکان وجود دارد که از ادامه فعالیت آن جلوگیری شود و این بخشی از اقدامات اجرایی نظام‌مهندسی بعد از حوادث آتش‌سوزی چند برج و ساختمان بزرگ در مشهد بود.

ذوقی افزود: درباره اقدامات انجام‌شده در زمینه مبحث 22 مقررات ملی ساختمان باید به این نکته اشاره‌کنیم که درباره گاز قبل از حوادثی که اتفاق افتاد آیین‌نامه‌هایی تنظیم‌شده بود و هم اکنون ناظران باید تعیین شوند ولی برای دیگر آیتم‌های این مبحث که به موضوعاتی از قبیل سازه، نما و... می‌پردازد ما در آیین‌نامه‌ها ضعف‌هایی داریم که باید هر چه سریع‌تر برطرف شود و به‌محض این که ما بتوانیم مجوزهای لازم را برای شرکت‌های کنترل کننده صادر کنیم موضوع مفاد مبحث 22 هم اجرایی می‌شود.

مهندس ذوقی درباره ساختمان‌هایی که سال ها پیش به بهره‌برداری رسیده‌اند و چگونگی نظارت بر رعایت ایمنی آن ها گفت: وظیفه نظام‌مهندسی تا قبل از ساخت و به پایان رسیدن پروژه ساختمانی(صدور پایانکار بهره برداری) است وسعی ما بر این است که تا قبل از این که یک ساختمان موفق به اتمام عملیات ساختمانی و اخذ پروانه بهره‌برداری شود کنترل‌های لازم را بر آن انجام دهیم و برای رسیدن به شهری ایمن قطعاً این نیاز وجود دارد که شهرداری همکاری‌های لازم را با ما داشته باشد و این فرصت را به ما بدهد تا کنترل‌های لازم را به‌صورت کامل انجام دهیم و تا قبل از اتمام کنترل‌ها مجوز بهره‌برداری به هیچ ساختمانی ندهد.وی ادامه داد: چنان چه این همکاری از سمت شهرداری با نظام‌مهندسی ساختمان انجام شود طبیعتاً چرخه بازرسی‌ها کامل خواهد شد ولی اگر سازمان‌ها باهم هماهنگ نباشند این امکان وجود دارد که فرد یا افرادی از این نقطه‌ضعف سوءاستفاده و مجوزهای لازم را قبل از گرفتن تأییدیه ایمنی ساختمان اخذ کنند و درنتیجه در آینده شاهد حوادث غیرقابل جبرانی باشیم.

فرامرز ذوقی درباره این سؤال که ناهماهنگی‌ها بیشتر از جانب کدام سازمان انجام می‌گیرد گفت: عملکرد شهرداری در زمینه همکاری با سازمان مهندسی اکنون نسبت به گذشته مناسب است ولی ما انتظار بیشتری از شهرداری‌ها داریم.

مصالح استاندارد و نیروی کار ماهر

ذوقی ضمن اشاره به کم‌رنگ بودن نظارت‌ها، به لزوم حضور کارگران ساختمانی ماهر و دارای گواهی نامه و همچنین نیاز به استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد اشاره کرد و گفت: برای رسیدن به ساختمان‌های ایمن به تلاش بیشتری درزمینه مهندسی و حضور پررنگ‌تر ناظران نیاز داریم و موضوعی که اهمیت آن به‌مراتب می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد استفاده از مصالح استاندارد و نیروی کار ماهر است.

ما در زمینه کارگر ماهر این روزها با مشکل روبه رو هستیم چراکه تعداد زیادی از این کارگران گواهی نامه تخصصی و صلاحیت حرفه‌ای لازم را ندارند و همین موضوع و فعالیت این قبیل کارگرها در پروژه‌های مهم و ساختمان‌های بزرگ می‌تواند مشکلاتی را پیش روی شهرهای بزرگ قرار دهد. برای آموزش کارگرهای ماهر و متخصص ساختمانی، سازمان فنی حرفه‌ای می‌تواند با ورود به این موضوع و آموزش این کارگرها کمک قابل‌توجهی به امنیت ساختمان‌ها داشته باشد.
مهندس ذوقی درباره استفاده از مصالح استاندارد نیز یادآور شد: درخواست ما از اداره استاندارد این است که مصالح غیراستاندارد را از بازار خارج کنند تا کارفرمایانی که قصد استفاده از این مصالح رادارند نتوانند این مصالح را به‌راحتی تهیه کنند.

حقوق مردم را نادیده نگیریم

معاون فنی نظام‌مهندسی خراسان رضوی تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که در سازمان‌های مسئول درباره ساخت‌وسازها و به‌خصوص ساختمان‌های بزرگ نادیده گرفته‌شده است حقوق بهره‌برداران است. در بسیاری ازموارد یک کارفرما لزوماً بهره‌بردار پروژه‌ای که می‌سازد نیست؛ به همین دلیل در برخی از موارد با سهل‌انگاری‌هایی در ساخت توسط بهره‌برداران روبه رو هستیم و چنان چه به این موضوع توجه بیشتری داشته باشیم بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.وی در پایان گفت: ما درباره ساختمان‌های بزرگ با آتش‌نشانی همکاری‌های زیادی را انجام داده‌ایم چراکه بر این امر واقفیم که در ساختمان‌های بزرگ انسان‌های زیادی رفت‌وآمد دارند و توجه به این موضوع و رعایت ایمنی این ساختمان‌ها به معنای حفظ امنیت جان و مال تعداد زیادی از انسان‌هاست و به همین دلیل ما به مردم قول می‌دهیم که با تمام توان در زمینه حفظ جان و مال آن‌ها تلاش کنیم.

منبع : تابناک